بورس کالا چیست راهنمای کامل بازار فیزیکی، مشتقه و گواهی سپرده

 وقتی صحبت از بازارهای مالی می‌شود، ذهن اکثر افراد ناخودآگاه به سمت تابلوهای قرمز و سبز «سهام شرکت‌ها» می‌رود. اما واقعیت این است که نبض اقتصاد جهان تنها با سهام نمی‌زند؛ بلکه بخش عظیمی از گردش مالی دنیا بر پایه دارایی‌های واقعی و فیزیکی می‌چرخد.

دارایی‌هایی که قابل لمس هستند؛ از طلا و نقره گرفته تا محصولات پتروشیمی، کشاورزی و انرژی

 این تازه شروع ماجراست!

این مقاله، اولین قسمت از پرونده‌ی جامع آموزش بورس کالا است. هدف ما در این یادداشت، آشنایی با کلیات و مفاهیم پایه‌ای این بازار جذاب است. اگر سوالاتی مانند چگونه کد بورس کالا بگیرم؟ چطور خودرو یا سکه بخرم؟ یا استراتژی‌های پیشرفته معاملات آتی چیست؟ در ذهن دارید، نگران نباشید. در مقالات آینده، قدم‌به‌قدم از نحوه ثبت‌نام و دریافت کد معاملاتی تا ریزترین نکات تکنیکال و فوت‌وفن‌های معامله‌گری (از مبتدی تا پیشرفته) را با هم بررسی خواهیم کرد

 پس فعلاً بیایید ببینیم بورس کالا دقیقاً چه زمینی را برای بازی ما فراهم کرده است. 

 بورس کالا بازاری منسجم، سازمان‌یافته و تحت نظارت دقیق قانونی است که بستری امن را برای معامله کالاهای استاندارد ایجاد کرده است. اما یک تصور غلط رایج وجود دارد: معامله در بورس کالا یعنی حتماً باید انباری داشته باشم و کامیون‌های کالا را تحویل بگیرم!

این تصور کاملاً اشتباه نیست، اما تمام واقعیت هم نیست. یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بورس کالا، تبدیل دارایی‌های فیزیکی و راکد به ابزارهای مالی نقدشونده است.

برای مثال، تولیدکننده‌ای را تصور کنید که انبارش پر از محصول (مثلاً زعفران یا پسته) است. او نیازی ندارد برای تأمین نقدینگی، کالایش را به دلالان ارزان بفروشد. او می‌تواند با سپردن کالا به انبارهای استاندارد بورس، «گواهی سپرده کالایی» دریافت کرده و آن را در بازار، درست مانند یک سهم، معامله کند.

 ساختار بورس کالا؛ زمین بازی چگونه تقسیم شده است؟

برای اینکه در مقالات بعدی بتوانیم استراتژی‌های معاملاتی را یاد بگیریم، ابتدا باید بدانیم بورس کالا از نظر عملیاتی به چه بخش‌هایی تقسیم می‌شود.

به طور کلی ما با سه بازار اصلی روبرو هستیم: 

1. بازار فیزیکی (Physical Market)

اینجا قدیمی‌ترین و ملموس‌ترین بخش بازار است. جایی که هدف اصلی، تأمین مواد اولیه برای کارخانه‌ها، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی است. در این بازار، کالا واقعاً جابجا می‌شود.

انواع قراردادهای رایج در بازار فیزیکی:

• قرارداد نقد: پول را الان می‌دهید، کالا را الان تحویل می‌گیرید.
• قرارداد نسیه: کالا را الان تحویل می‌گیرید، پول را در آینده می‌دهید.
• قرارداد سلف: پول را الان می‌دهید (تأمین مالی تولیدکننده)، کالا را در آینده تحویل می‌گیرید.
• کشف پریمیوم:توافقی خاص بر سر مابه‌التفاوت قیمت مبنا.

 2. بازار مشتقه (Derivatives Market)

این بخش، جذاب‌ترین قسمت برای معامله‌گران حرفه‌ای، نوسان‌گیران و ریسک‌پذیران است. در اینجا شما خودِ کالا را برای مصرف نمی‌خرید، بلکه بر روی «تغییرات قیمت» آن معامله می‌کنید. قراردادهای این بازار، ارزش خود را از یک دارایی پایه (مثل زعفران، طلا یا پسته) می‌گیرند.

ابزارهای کلیدی این بازار

• قراردادهای آتی (Futures):تعهد به خرید یا فروش در آینده با قیمتی که امروز تعیین می‌شود (دارای اهرم مالی).
• قراردادهای اختیار معامله (Options): حق (نه اجبار) خرید یا فروش در آینده.

نکته مهم: در بورس کالای ایران، پشتوانه این معاملات معمولاً «گواهی سپرده کالایی» است؛ یعنی خیالتان راحت است که کالای استانداردی در انبارهای بورس وجود دارد که ضامن این قراردادهاست.

3. بازار مالی (Financial Market)

این بازار، پلی میان بازار فیزیکی و ابزارهای کاغذی است و برای سرمایه‌گذاران خرد و افرادی که دانش تخصصی کمتری دارند بسیار جذاب است. ابزارهای این بخش کاملاً ماهیت اوراق بهادار دارند.

ابزارهای محبوب بازار مالی:

• گواهی سپرده کالایی: (مثلاً خرید سکه طلا از بورس بدون ریسک نگهداری فیزیکی).
• صندوق‌های کالایی (ETC): (مانند صندوق‌های طلا یا زعفران که مدیریت آن با افراد حرفه‌ای است).
• سلف موازی استاندارد 
• اوراق خرید دین.

امروزه صندوق‌های طلا و گواهی سپرده، به دلیل سهولت معامله و نقدشوندگی بالا، بیشترین حجم معاملات افراد حقیقی را به خود اختصاص داده‌اند.

تهیه و تنظیم: محیا حسین‌زاده