ارزش مفهومی (Notional Value) چیست؟
ارزش مفهومی اصطلاحی است که اغلب در بازارهای مالی، به ویژه در معاملات مشتقات، استفاده می‌شود. این مفهوم به ارزش کل دارایی پایه در یک قرارداد مالی اشاره دارد.
ارزش مفهومی لزوماً مبلغی نیست که واقعاً مبادله می‌شود، بلکه مقداری است که برای محاسبات و تعیین تعهدات قراردادی استفاده می‌شود.
برای درک ارزش مفهومی و تمایز ان با ارزش معاملات می توان این طور بیان کرد که
ارزش مفهومی، ارزش ظاهری یا کل ارزش یک موقعیت در یک ابزار مالی، مانند معامله مشتقات است که کل ارزش موقعیت را در نظر می‌گیرد، در حالی که ارزش معاملات نشان دهنده قیمت اوراق بهاداری است که توسط خریداران و فروشندگان بازار از طریق عرضه و تقاضا تعیین می شود.(قیمتی است که آن موقعیت می‌تواند در بازار خرید یا فروش شود.)
نحوه محاسبه ارزش مفهومی و ارزش معاملات
ارزش مفهمومی : حاصلضرب حجم قراردادهای معامله شده در اندازه قرارداد در قیمت روز سهم پایه است.
ارزش معاملات: حاصلضرب حجم قراردادهای معامله شده در اندازه قرارداد در قیمت روز قرارداد اختیار است.
مثال
زمانیکه قیمت سهم پایه‌ای مثل شپنا 614 تومان است و اندازه هر قرارداد 1835 تا و قیمت اعمال قرارداد 654 تومان باشد و پریمیوم 5 تومان است
مبلغ مبادله شده بدون احتساب کارمزد معامله برای 24 قرارداد یعنی ارزش معاملات 220 هزار تومان است
24 × 1835 × 5 = 220,000
ارزش مفهومی 24 قرارداد 27 میلیون تومان خواهد بود.
24 × 1835 × 614 = 27,000,000
* توجه کنید اندازه قراردادها در حالت عادی 1000 عدد هست. در این مثال شپنا به علت افزایش سرمایه، اندازه قراردادهاش 1835 شده
اهمیت ارزش مفهومی
- ارزیابی ریسک: ارزش مفهومی به مدیران ریسک کمک می‌کند تا میزان کل ریسک یک موقعیت را ارزیابی کنند.
- محاسبه اهرم: با مقایسه ارزش مفهومی و سرمایه واقعی مورد نیاز برای ورود به معامله، می‌توان میزان اهرم را محاسبه کرد.
- تعیین استراتژی‌های پوشش ریسک: ارزش مفهومی در تعیین میزان پوشش ریسک مورد نیاز برای یک موقعیت بسیار مهم است.
فرض کنید یک معامله‌گر موقعیت زیر را در معاملات اختیار خرید(خرید کال) سهام شرکت الف دارد:
- حجم قراردادهای معامله شده: 1000 قرارداد
- اندازه هر قرارداد: 100 سهم
- قیمت روز سهم پایه: 5,000 تومان
ارزش مفهومی = 1000 × 100 × 5,000 تومان = 500,000,000 تومان
حال، معامله گر چگونه از این ارزش مفهومی برای ارزیابی ریسک استفاده می‌کند:
ارزش مفهومی 500,000,000 تومان نشان می‌دهد که این موقعیت معادل خرید 100,000 سهم شرکت الف است. اگر قیمت سهام 10% افزایش یابد، ارزش موقعیت می‌تواند تا 50,000,000 تومان افزایش یابد. بنابراین ریسک بازار را تا حدودی تخمین میزند
و به این صورت اهرم مالی را ارزیابی می کند
این اهرم بالا نشان‌دهنده ریسک قابل توجهی است. حتی تغییرات کوچک در قیمت سهام می‌تواند تأثیر بزرگی بر ارزش موقعیت داشته باشد.پس می‌توان حدود مناسبی برای حداکثر اهرم مجاز در پورتفولیو تعیین کرد.
با وجود اهرم بالا، حداکثر زیان ممکن به 20,000,000 تومان (هزینه خرید اختیارات) محدود می‌شود.
از طرفی اهرم بالا ممکن است نیاز به استراتژی‌های پوشش ریسک قوی‌تر را نشان دهد.تا تصمیمات بهتری در مورد تخصیص سرمایه در کل پورتفولیو گرفته شود.
همچنین با توجه به عدد ارزش مفهومی معامله گر به ارزیابی ریسک نقدینگی نیز می پردازد به عبارتی معامله‌گر باید قادر به معامله 100,000 سهم باشد که ممکن است در بازارهای کم عمق چالش‌برانگیز باشد.
برای پوشش ریسک نیز می تواند استراتژی های مختلفی را اجرا کند برای مثال
فرض کنید همان موقعیت قبلی را داریم
ابتدا میزان پوشش ریسک خود را تعیین می کند
معامله گر تصمیم می‌گیرد 50% از موقعیت را پوشش دهد. میزان پوشش = 50% × 500,000,000 = 250,000,000 تومان
او می‌تواند از یکی از روش‌های زیر استفاده کند:
خرید اختیار فروش:
تعداد قراردادهای اختیار فروش مورد نیاز = 250,000,000 / (100 × 5,000) = 500 قرارداد
اختیار فروش از زیان در صورت کاهش قیمت سهام محافظت می‌کنند.
فروش استقراضی سهام ( در ایران این امکان وجود ندارد در حال حاضر)
تعداد سهام برای فروش استقراضی = 250,000,000 / 5,000 = 50,000 سهم این استراتژی سود حاصل از کاهش قیمت سهام را با زیان اختیارات خرید جبران می‌کند.
استفاده از قراردادهای آتی:
اگر هر قرارداد آتی معادل 100 سهم باشد: تعداد قراردادهای آتی = 50,000 / 100 = 500 قرارداد
فروش این تعداد قرارداد آتی می‌تواند ریسک کاهش قیمت را پوشش دهد.
نکته : معامله گر باید هزینه هر روش پوشش را محاسبه کند و کارایی آن را ارزیابی نماید. و یا با احتساب هزینه ها ترکیبی از قراردادها را بکار ببرد