وقتی به فکر سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی یا همان اوراق قرضه هستید، یک سؤال مهم پیش می‌آید: “این سرمایه‌گذاری واقعاً چقدر برای من سود خواهد داشت؟” پاسخ این سؤال در مفهومی به نام “بازده تا سررسید” یا YTM نهفته است.
بازده تا سررسید به زبان ساده یعنی مجموع سودی که از خرید یک ورقه بدهی تا زمان پایان عمر آن (سررسید) به دست می‌آورید. در واقع عددی است که به شما می‌گوید این سرمایه‌گذاری سالانه چقدر برایتان سود خواهد داشت، اگر آن را تا آخرین روز نگه دارید.
وقتی اوراق بدهی می‌خرید، در واقع سه نوع درآمد یا هزینه خواهید داشت:
- پولی که برای خرید اوراق پرداخت می‌کنید (قیمت خرید)
- سودهایی که در طول مدت نگهداری به شما پرداخت می‌شود (مثل سود هر سه ماه یا شش ماه)
- پولی که در پایان مدت به شما برمی‌گردد (اصل سرمایه)
YTM همه این موارد را با هم در نظر می‌گیرد و به شما می‌گوید که در مجموع، این سرمایه‌گذاری چه بازدهی برایتان خواهد داشت. و به شما کمک می‌کند بین انواع مختلف اوراق بدهی مقایسه منصفانه‌ای انجام دهید. حتی اگر دو ورقه بدهی قیمت‌های متفاوت، نرخ‌های سود مختلف، یا زمان‌های سررسید متفاوتی داشته باشند، با استفاده از YTM می‌توانید بفهمید کدام یک برایتان سودآورتر است.
آیا YTM همان بازده سالانه ساده است؟
خیر، YTM با بازده سالانه ساده متفاوت است. در محاسبه بازده سالانه ساده، فقط سود کل را بر مدت سرمایه‌گذاری تقسیم می‌کنیم، اما YTM روش پیچیده‌تری دارد که ارزش زمانی پول و اثر ترکیبی سرمایه‌گذاری مجدد سودهای دریافتی را هم در نظر می‌گیرد. در ادامه مقاله به طور کامل با تفاوت‌های این دو مفهوم و نحوه محاسبه دقیق YTM آشنا خواهید شد.
اوراق قرضه چیست
اوراق قرضه سندی است که نشان می‌دهد شما پولی را به یک شرکت، دولت یا شهرداری قرض داده‌اید. در مقابل، آنها متعهد می‌شوند در فاصله‌های زمانی مشخص به شما بهره بپردازند و در تاریخ سررسید، اصل پول شما را برگردانند. این اسناد بدهی، ابزاری برای تأمین مالی بلندمدت هستند که با تعهدات مشخصی همراه می‌باشند.
برخلاف سهام، خریدار اوراق قرضه مالک بخشی از شرکت نمی‌شود. شما فقط وام‌دهنده هستید و حق رأی در تصمیمات شرکت را ندارید. به عبارتی، دارندگان اوراق قرضه طلبکار شرکت محسوب می‌شوند و ادعای مالکیت ندارند. این تفاوت اساسی با سهام باعث می‌شود که اوراق قرضه معمولاً کم‌ریسک‌تر و با نوسان کمتری همراه باشند، زیرا پرداخت بهره آنها معمولاً ثابت است و به سودآوری شرکت بستگی ندارد.
اوراق قرضه در انواع مختلفی منتشر می‌شوند.
اوراق دولتی توسط دولت‌ها برای تأمین کسری بودجه منتشر می‌شود و معمولاً در کشورهای باثبات اقتصادی جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شوند.
اوراق شهرداری برای تأمین مالی پروژه‌های شهری مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، پل یا فرودگاه منتشر می‌شود.
اوراق شرکتی نیز توسط شرکت‌ها برای تأمین هزینه‌های کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری‌های جدید به بازار عرضه می‌شود که ریسک بیشتری نسبت به اوراق دولتی دارد، اما سود بالاتری نیز ارائه می‌دهد.
طول عمر اوراق قرضه متفاوت است در
1. اوراق کوتاه‌مدت معمولاً بین یک تا پنج سال،
2. اوراق میان‌مدت بین پنج تا ده سال،
3.اوراق بلندمدت بیش از ده سال سررسید دارند.
معمولاً هرچه مدت زمان سررسید طولانی‌تر باشد، بهره پرداختی نیز بیشتر خواهد بود، زیرا ریسک بیشتری متوجه سرمایه‌گذار است.
مزیت اصلی اوراق قرضه، ریسک پایین‌تر آن نسبت به سهام است و درآمد ثابت و مشخصی ایجاد می‌کند. همچنین دارندگان اوراق قرضه در صورت ورشکستگی شرکت ناشر، اولویت بیشتری نسبت به سهامداران برای دریافت طلب خود دارند. از طرفی، این اوراق در بازار ثانویه قابل معامله هستند و می‌توانند با قیمتی بالاتر (با صرف) یا پایین‌تر (با تنزیل) از قیمت اسمی خود خرید و فروش شوند.
نکته مهم دیگر اینکه در کشورهای اسلامی، به دلیل اینکه اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است و از دیدگاه اسلامی ربا محسوب می‌شود، به جای آن از ابزارهای مالی اسلامی مانند صکوک یا اوراق مشارکت استفاده می‌شود. این ابزارها بر اساس اصول شریعت اسلامی طراحی شده‌اند و مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر هستند.
به طور کلی، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه برای افرادی مناسب است که به دنبال درآمد ثابت با ریسک پایین‌تر هستند و برای مدیریت سبد سرمایه‌گذاری متنوع، بخشی از دارایی خود را به این اوراق اختصاص می‌دهند.
بازده تا سررسید و بازده موثر تا سر رسید (YTM)
بازده تا سررسید یا YTM (Yield to Maturity) یکی از مهم‌ترین مفاهیم در دنیای سرمایه‌گذاری اوراق بدهی است. این معیار به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که اگر اوراق قرضه‌ای را امروز خریداری کنند و تا زمان سررسید نگه دارند، سالانه چه میزان بازدهی کسب خواهند کرد.
تصور کنید شما یک اوراق قرضه خریده‌اید. این اوراق به شما دو نوع درآمد می‌دهد: اول، پرداخت‌های منظم سود (که به آن کوپن می‌گویند) و دوم، بازپرداخت اصل مبلغ در زمان سررسید. بازده تا سررسید، نرخی است که همه این پرداخت‌ها را با قیمتی که امروز برای خرید اوراق پرداخت می‌کنید، مقایسه می‌کند و به صورت درصد سالانه بیان می‌شود.
به عبارت ساده‌تر، YTM پاسخی به این سؤال است “اگر من این اوراق را با قیمت فعلی بازار بخرم و تا زمان سررسید نگه دارم، واقعاً چند درصد در سال سود می‌کنم؟"
بازده مؤثر تا سررسید (Effective YTM) نسخه دقیق‌تر YTM است که اثر مرکب شدن سود در طول سال را در نظر می‌گیرد. هنگامی که پرداخت‌های کوپن بیش از یکبار در سال انجام می‌شود (مثلاً به صورت فصلی یا ماهانه)، بازده مؤثر تا سررسید محاسبه دقیق‌تری از بازده واقعی سالانه ارائه می‌دهد.
به بیان ساده، بازده مؤثر تا سررسید به این سؤال پاسخ می‌دهد: “با در نظر گرفتن اثر مرکب شدن سودهای دوره‌ای، بازده واقعی سالانه من چقدر خواهد بود؟”
اصول پایه‌ای محاسبه YTM
YTM بر دو اصل مهم استوار است:
برابری ارزش فعلی: YTM نرخی است که در آن، ارزش فعلی تمام جریان‌های نقدی آینده با قیمت فعلی اوراق برابر می‌شود.
فرض سرمایه‌گذاری مجدد: YTM با این فرض محاسبه می‌شود که دارنده اوراق، سودهای دریافتی را با همان نرخ بهره مجدد سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
نحوه محاسبه ytm
برای محاسبه YTM به داده‌های زیر نیاز داریم:
- قیمت فعلی اوراق در بازار: مبلغی که برای خرید اوراق می‌پردازیم
- ارزش اسمی اوراق: مبلغی که در زمان سررسید دریافت می‌شود
- مبلغ پرداخت‌های کوپن: سود دوره‌ای که به صورت منظم پرداخت می‌شود
- زمان باقی‌مانده تا سررسید: مدت زمانی که تا پایان عمر اوراق باقی مانده است
- تعداد پرداخت‌های کوپن در سال: سالانه، شش‌ماهه، فصلی یا ماهانه
تبدیل بازده تا سررسید به بازده موثر
برای اوراق کوپن‌دار:
- ابتدا YTM اوراق را محاسبه می‌کنیم (معمولاً با استفاده از روش‌های IRR در نرم‌افزارهای مالی)
-
سپس آن را به بازده مؤثر سالانه تبدیل می‌کنیم:
بازده مؤثر سالانه = (1 + YTM/m)^m - 1
(m) تعداد پرداخت‌های کوپن در سال است
برای اوراق بدون کوپن:
-
YTM مستقیماً با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
YTM = (ارزش اسمی/قیمت فعلی)^(1/n) - 1
-
اگر دوره زمانی بر حسب سال نباشد، از این فرمول استفاده می‌کنیم:
بازده مؤثر سالانه = (1 + YTM)^(365/t) - 1
(t) دوره زمانی بر حسب روز است
این فرمول‌ها به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران کمک می‌کند تا بازده واقعی اوراق را با در نظر گرفتن دوره‌های زمانی مختلف محاسبه کنند و مقایسه دقیق‌تری بین ابزارهای مالی داشته باشند.
روش‌های محاسبه بازده تا سررسید (YTM)
| روش محاسبه |
توضیح |
فرمول |
مزایا و معایب |
کاربرد |
| روش دقیق |
یافتن نرخی که ارزش فعلی تمام جریان‌های نقدی آینده را با قیمت فعلی اوراق برابر کند |
P = ∑[C/(1+r)^t] + F/(1+r)^n |
- دقیق‌ترین روش و نیاز به فرمول نسبتاً پیچیده‌ای دارد
- نیاز به حل معادله درجه n
- معمولاً نیاز به روش‌های عددی دارد.مانند روش نیوتن-رافسون
|
تحلیل‌های حرفه‌ای و محاسبات نرم‌افزاری |
| روش آزمون و خطا |
امتحان کردن نرخ‌های مختلف تا یافتن نرخی که معادله را برقرار کند |
حدس‌های متوالی و محاسبه ارزش فعلی با هر حدس |
- قابل فهم برای مبتدیان
- زمان‌بر
- امکان خطا
|
آموزش مفهوم YTM و محاسبات دستی ساده |
| روش تقریبی |
فرمول ساده‌شده برای محاسبه سریع YTM با دقت نسبی |
YTM ≈ [C + (F-P)/n] / [(F+P)/2] |
- محاسبه سریع و ساده
- تقریبی (خطا معمولاً کمتر از 0.5%)
- مناسب برای اوراق نزدیک به ارزش اسمی
|
محاسبات سریع، تخمین اولیه و مقایسه‌های کلی |
| روش Excel |
استفاده از توابع آماده Excel برای محاسبه YTM |
=RATE(nper, pmt, pv, fv) * freq
=YIELD(settlement, maturity, rate, pr, redemption, frequency)
|
- سریع و دقیق
- نیاز به آشنایی با Excel
- امکان محاسبه برای سناریوهای مختلف
|
تحلیل‌های مالی روزمره و محاسبات حرفه‌ای |
| ماشین‌حساب مالی |
استفاده از ماشین‌حساب‌های مالی مخصوص |
وارد کردن پارامترها در ماشین‌حساب |
- سریع و قابل حمل
- نیاز به ماشین‌حساب تخصصی
- مناسب برای محاسبات میدانی
|
تحلیلگران مالی، کارگزاران و فعالان بازار |
| ابزارهای آنلاین |
استفاده از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های محاسبه YTM |
وارد کردن پارامترها در فرم‌های آنلاین |
- ساده و بدون نیاز به نصب نرم‌افزار
- امکان دسترسی از هر دستگاه
- محدودیت در سفارشی‌سازی محاسبات
|
سرمایه‌گذاران عادی و مبتدیان بازار اوراق بدهی |
نکات تکمیلی
- در تمام روش‌ها، P قیمت فعلی، F ارزش اسمی، C پرداخت کوپن، n تعداد دوره‌ها و r نرخ YTM است.
- دقت داشته باشید که محاسبه YTM برای اوراق بدون کوپن ساده‌تر است: YTM = (F/P)^(1/n) - 1
- برای اوراق با پرداخت‌های چندباره در سال، باید فرمول را با در نظر گرفتن فرکانس پرداخت تعدیل کرد.
- YTM با فرض سرمایه‌گذاری مجدد کوپن‌ها با همان نرخ محاسبه می‌شود که در عمل ممکن است همیشه امکان‌پذیر نباشد.
.
YTC چیست
بازده تا بازخرید یا Yield to Call (YTC) شاخصی است که نرخ بازده اوراق بدهی را از زمان خرید تا تاریخ احتمالی بازخرید زودهنگام محاسبه می‌کند. این معیار برای اوراقی کاربرد دارد که به ناشر اجازه می‌دهد قبل از سررسید نهایی، اوراق را با قیمت مشخصی (قیمت بازخرید) بازخرید کند.در شرایطی که احتمال بازخرید زودهنگام اوراق وجود دارد، می‌تواند تصویر دقیق‌تری از بازده واقعی نشان دهد.
YTC معیاری برای مقایسه اوراق قابل بازخرید مختلف فراهم می‌کند.
برای اوراق با قیمت بالاتر از ارزش اسمی، YTC معمولاً پایین‌تر از YTM است و می‌تواند به عنوان “بازده بدترین حالت” (Yield to Worst) در نظر گرفته شود.
ناشر معمولاً زمانی اوراق را بازخرید می‌کند که نرخ‌های بهره کاهش یافته باشد و بتواند با نرخ پایین‌تری تأمین مالی کند.