ارزش خالص دارایی یا NAV (Net Asset Value) معیاری کلیدی برای ارزیابی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. این شاخص نشان‌دهنده ارزش واقعی هر واحد سرمایه‌گذاری در صندوق است که از تفاوت کل دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق محاسبه می‌شود.
تشبیه ساده NAV
ارزش خالص دارایی یا NAV، مانند دماسنجی است که دمای واقعی یک صندوق سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.
تصور کنید شما به عنوان سرمایه‌گذار، مالک بخشی از یک باغ بزرگ هستید که در آن انواع مختلف درختان میوه (سهام شرکت‌های مختلف) کاشته شده است. ارزش سهم شما در این باغ هر روز می‌تواند تغییر کند - گاهی به دلیل تغییر قیمت میوه‌ها در بازار، گاهی به خاطر برداشت محصول (سود سهام)، و گاهی به دلیل هزینه‌های نگهداری باغ (هزینه‌های مدیریتی صندوق).
مدیر صندوق مانند حسابدار عمل می‌کند. او پس از پایان معاملات، ارزش تک تک دارایی‌های صندوق را جمع می‌زند، از هزینه‌ها و بدهی‌ها کم می‌کند و در نهایت این عدد را بین تمام شریکان (دارندگان واحدهای صندوق) تقسیم می‌کند.
این عدد نهایی، همان NAV است که نشان می‌دهد هر واحد سرمایه‌گذاری دقیقاً چقدر می‌ارزد.
قیمت خرید واحدهای صندوق کمی بالاتر از NAV اصلی است - درست مثل اینکه شما بخواهید سهمی از باغ را بخرید و باید هزینه‌ای بابت کارمزد و خدمات بپردازید.
وقتی می‌خواهید واحدهای خود را بفروشید، مبلغی کمتر از NAV اصلی دریافت می‌کنید - مثل وقتی که می‌خواهید سهم خود از باغ را بفروشید و باید هزینه‌های اداری را پرداخت کنید.
اگر سهام موجود در صندوق افزایش قیمت داشته باشند، NAV بالا می‌رود و اگر بازار با افت مواجه شود، NAV کاهش می‌یابد. این شفافیت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا همیشه بدانند دارایی‌شان دقیقاً چقدر می‌ارزد.
مثال محاسبه NAV:
برای درک بهتر، فرض کنید صندوقی داریم که 100 میلیارد تومان دارایی دارد و 5 میلیارد تومان بدهی. اگر این صندوق یک میلیون واحد داشته باشد، NAV هر واحد برابر است با 95,000 تومان ((100-5) میلیارد تقسیم بر یک میلیون). این عدد مثل دماسنج، هر روز تغییر می‌کند و به سرمایه‌گذاران می‌گوید که ارزش سرمایه‌شان چقدر شده است.
NAV به عنوان چراغ راهنمایی
NAV همچنین می‌تواند مثل چراغ راهنمایی عمل کند:
- وقتی قیمت معاملاتی یک صندوق (مخصوصاً در ETFها) خیلی بالاتر از NAV باشد، یعنی چراغ قرمز روشن است و خرید در آن قیمت ممکن است منطقی نباشد.
- برعکس، وقتی قیمت پایین‌تر از NAV است، می‌تواند فرصت خوبی برای خرید باشد.
نحوه محاسبه NAV
روش های متفاوتی برای محاسبه nav وجود دارد که هر روش برای شرایط خاصی مناسب است و بسته به نوع شرکت و اطلاعات در دسترس، می‌توان از یکی از این روش‌ها استفاده کرد.
روش اول
برای شرکت‌هایی که دارایی‌های متنوع ( عمدتاً دارایی فیزیکی مثل ساختمان و تجهیزات) دارند در این روش این سه بخش با هم جمع می‌شوند
مثال:
اگر ساختمانی را 1 میلیارد خریده‌ایم و الان 2 میلیارد می‌ارزد
ارزش افزوده = 1 میلیارد (2 میلیارد - 1 میلیارد)
یعنی پول نقد + حساب‌های دریافتنی - بدهی‌های جاری
مثال:
100 میلیون پول نقد + 50 میلیون طلب از دیگران - 30 میلیون بدهی = 120 میلیون
تفاوت قیمت امروز سهام با قیمت خریدشان
مثال:
سهامی که 500 میلیون خریدیم و الان 800 میلیون می‌ارزد
ارزش افزوده = 300 میلیون (800 میلیون - 500 میلیون)
روش دوم
این روش ساده‌تر است و مستقیماً ارزش روز همه چیز را حساب می‌کند و برای زمانی که قیمت روز همه دارایی‌ها مشخص است استفاده می شود
روش سوم (روش رایج در ایران)
این روش از دو بخش تشکیل شده
1. ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها (سود یا زیان سهام)
ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها = ارزش روز پورتفوی - بهای تمام شده پورتفوی
2. بهای تمام شده حقوق صاحبان سهام (سرمایه اولیه + سود انباشته)
محاسبه NAVPS (NAV Per Share) یا NAV هر سهم
یک مرحله نهایی است که می‌تواند برای هر سه روش محاسبه NAV استفاده شود.
به زبان ساده
1. ابتدا NAV کل شرکت را با یکی از سه روش محاسبه می‌کنیم
2. سپس برای اینکه بدانیم ارزش هر سهم چقدر است، NAV کل را بر تعداد کل سهام تقسیم می‌کنیم
NAVPS فرمول محاسبه
NAV
÷
تعداد کل سهام
=
NAVPS