مکانیسیم تضمین در قراردادهای آپشن به دلیل کم کردن ریسک نکول ایجاد شده است
( در مقاله نکول در قراردادهای آپشن به طور کامل به شرح این مبحث پرداخته ایم) و به روش‌های متفاوتی پیاده میشود. در بازارهای مالی پیشرفته ارزش پرتفوی سرمایه‌گذاری شخص (سهم و اوراق درآمد ثابت) با روش‌های محاسباتی سنجیده شده و مطابق ارزش مقداری پرتفوی، به شخص اجازه گرفتن موقعیت فروش در قراردادهای آپشن می‌دهند.در بورس ما به جای سنجیدن ارزش پرتفوی شخص، هنگام موقعیت فروش گرفتن در قراردادها از او وجه نقدی به عنوان وجه تضمین بلوکه میشود. این وجه تا زمانی که شخص موقعیت باز فروش خود را حفظ کرده است بلوکه می‌ماند و هدف از آن همانطور که گفته شد تضمین ایفای تعهدات توسط شخص و کم کردن ریسک نکول در تعهدات است.
انواع وجه تضمین
وجه تضمین چند نوع است که در ادامه هر کدام را به صورت جامع توضیح می‌دهیم.
وجه تضمین اولیه و نحوه محاسبه آن
وجه تضمین اولیه ( Initial Margin ) وجه نقدی است که در زمان اتخاد موقعیت فروش از فروشنده دریافت و بلوکه میشود. مراحل محاسبه مقدار این وجه در تصویر زیر توضیح داده شده‌اند.
توجه : از مورخ 18 بهمن 1401 ضریب گرد کردن از 100000 ریال به 10000 ریال تغییر کرد
توجه : از مورخ 19 تیر 1402 ضرایب AوB یرای قراردادهای اختیار معامله صندوق های سرمایه گذاری با درامد ثابت و اوراق با درامد ثابت به ترتیب از 20درصد به 4درصد و از 10درصد به 2درصد تغییر یافت
وجه تضمین لازم و محاسبه آن
وجه تضمین لازم ( Required Margin ) مقدار وجه نقدی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز فروش در قراردادهای آپشن , بر اساس ضوابط وجه تضمین تعیین می شود و از جمع وجه تضمین اولیه با قیمت پایانی قرارداد در پایان هر روز معاملاتی بدست می اید.( وجه تضمین اولیه + (قیمت پایانی قرارداد * اندازه قرارداد) )
از طریق فرمول زیر نیز می توان وجه تضمین لازم را محاسبه کرد
توجه : از مورخ 18 بهمن 1401 ضریب گرد کردن از 100000 ریال به 10000 ریال تغییر کرد
توجه : از مورخ 19 تیر 1402 ضرایب AوB یرای قراردادهای اختیار معامله صندوق های سرمایه گذاری با درامد ثابت و اوراق با درامد ثابت به ترتیب از 20درصد به 4درصد و از 10درصد به 2درصد تغییر یافت
حداقل وجه تضمین
حداقل وجه تضمین (Minimum or Maintenance Margin) برابر با 70 درصد وجه تضمین لازم است. هنگامی که در پایان هر روز معاملاتی وجه تضمین لازم بر اساس قیمت پایانی قرارداد محاسبه میشود، 70 درصد آن به عنوان حداقل وجه تضمین در نظر گرفته میشود و اگر وجه تضمین اولیه بلوکه شده مشتری کمتر از این مقدار باشد، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین (Margin Call) میشود
وجه تضمین جبرانی
وجه تضمین جبرانی ( Variation Margin) وجه نقدی است که باید مشتری دریافت کننده اخطار افزایش وجه تضمین، به حساب خود نزد کارگزار واریز کند تا مقدار وجه تضمین او به سطح وجه تضمین لازم برسد و از حالت اخطار خارج شود.
نکته : فروشنده اختیار خرید در صورت داشتن سهم پایه می تواند درخواست فریز یا بلوکه کردن سهم پایه را بدهد در این صورت کارگزاری با مسدود کردن حق فروش سهم پایه تمام وجه تضمین لازم جهت موقعیت فروش اختیار خرید ( حتی پرمیوم دریافتی ) را آزاد می کند.
همچنین امکان وثیقه ی قرارداد خرید اختیار خرید در اجرای استراتژی اسپرد وجود دارد.در این صورت با وثیقه قراردادن موقعیت خرید وجه تضمین بلوکه شده برای موقعیت فروش ازاد می شود به شرطی که قرارداد خرید اختیار خرید دارای اعمال پایینتری نسبت به قرارداد فروش اختیار خرید داشته باشد و هر دو قرارداد دارای سر رسید یکسان باشند.
تمام کارگزاری ها امکان اجرای این درخواست را ندارند در حال حاضر برخی از کارگزاری هایی که دارای پنل صحرا هستند امکان بلوکه سهم پایه را به جای وجه تضمین دارند.
بررسی وضعیت حساب مشتقه
با توجه به میزان موجودی حساب عملیاتی نسبت به وجه تضمین اولیه ، وضعیت حساب سه حالت می تواند داشته باشد
وضعیت عادی (Normal): در صورتی که دارنده موقعیت باز فروش، در پایان روز، به اندازه مبلغ وجه تضمین لازم در حساب خود داشته باشد، وضعیت حساب مشتقه او عادی نمایش داده میشود.
وضعیت در خطر (At Risk): در صورتی که موجودی کمتر از وجه تضمین لازم و مساوی یا بیشتر از حداقل وجه تضمین باشد، وضعیت حساب مشتقه او در خطر نمایش داده میشود.
وضعیت اخطار وجه تضمین (Margin Call): در صورتی که موجودی حساب کمتر از حداقل وجه تضمین باشد اخطاریه‌ای به منظور افزایش وجه تضمین مشتری تا سطح وجه تضمین لازم از طرف کارگزار برای مشتری ارسال میشود تا مقدار وجه تضمین جبرانی را به حساب واریز کند.
در این حالت مشتری به اصطلاح کال مارجین می شود و از سوی کارگزار با وی تماس گرفته شده و مهلتی جهت خروج از این وضعیت داده می شود.
بنابراین یکی از راه های زیر یا ترکیبی از دو راه پیش روی شخص است
الف . مانده حساب خود را افزایش دهد
ب . تعدادی و یا تمام موقعیت های باز فروش خود را ببندد
نکته : چنانچه طی مهلت اعلامی شخص اقدامی جهت خروج از وضعیت کال مارجین نکند طبق قانون کارگزار مجاز است به جای مشتری اقدام به درج سفارش جهت بستن موقعیت ها (حتی با قیمت های بالا و در ضرر) کند.
نکته : جهت خروج از وضعیت کال مارجین افزایش موجودی به اندازه حداقل وجه تضمین یا رساندن به وضعیت at risk کفایت نمی کند و باید به وضعیت نرمال برسد.
لازم به ذکر است که در وبسایت آپشن باز در قسمت
زنجیره قراردادها ، برای هر قرارداد مقدار وجه تضمین اولیه و حداقل وجه تضمین محاسبه و مطابق تصویر زیر نمایش داده می‌شوند.