تعریف نکول در قرارداد اختیار معامله
نکول کلمه‌ای عربی به معنی رد، امتناع کردن و سر باز زدن است. شاید بتوان گفت در زبان عامیانه، معادل «دبه در آوردن در معامله» باشد. معادل انگلیسی آن کلمه Default است و در دانش مالی به وضعیتی که یک طرف قرارداد نتواند تعهدات قول داده شده خود را ایفا کند و از آنها سر باز بزند، می‌گویند
نکول در هر نوع قراردادی ممکن است رخ دهد و معمولاً به همین خاطر ریسک نکول (Risk of Default) را قبل از انعقاد قرارداد، می‌سنجند
همانطور که در مقاله “قرارداد اختیار معامله چیست” توضیح داده شد، در این نوع قراردادها تنها یک طرف متعهد است و طرف دیگر دارای اختیار است. بنابراین، نکول (عدم ایفای تعهدات) فقط از جانب فروشنده قرارداد امکان‌پذیر است
طبق تبصره‌های 1 و 2 ماده 41 دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله، اگر قراردادی در روز سررسید فیزیکی به مرحله تخصیص برسد اما به هر دلیلی قابل اعمال فیزیکی نباشد، این امر نکول در ایفای تعهدات محسوب میشود. توجه داشته باشید که در قراردادهای اختیار معامله، نکول فقط برای عرضه‌کننده قرارداد (دارنده موقعیت باز فروش) معنا دارد و برای دارنده قرارداد (دارنده موقعیت باز خرید) مفهومی ندارد، زیرا او تعهدی نسبت به مفاد قرارداد ندارد و صرفاً دارای اختیار است
بنابراین
در قرارداد اختیار خرید اگر دارنده موقعیت باز فروش در روز سررسید فیزیکی، به هر دلیلی، تعداد سهام کافی را در اختیار طرف مقابل قرار ندهد تا او بتواند مطابق قرارداد خرید کند، نکول رخ داده است
در قرارداد اختیار فروش اگر دارنده موقعیت باز فروش در روز سررسید فیزیکی، به هر دلیلی، وجه لازم را برای خرید سهام توافق شده از طرف مقابل فراهم نکند، نکول اتفاق افتاده است
در قراردادهای اختیار معامله استاندارد شده در بورس‌ها، برای پیشگیری از نکول، مکانیسم “تضمین” ایجاد شده است. در این روش، اشخاص وجه نقد یا پرتفویی از سهام و اوراق درآمد ثابت خود را به عنوان وثیقه نزد کارگزار قرار می‌دهند. مفهوم “وجه تضمین” در مقاله‌ای جداگانه به تفصیل شرح داده شده است
گاهی علی رغم وجود وثیقه ، نکول صورت می گیرد راه حل رفع مشکل به این صورت است
- بر اساس قیمت پایانی دارایی پایه در روز تسویه فیزیکی، تسویه نقدی انجام میشود
- فرد نکول‌کننده جریمه میشود
این ساز و کار باعث میشود که ریسک نکول در معاملات اختیار معامله به حداقل برسد و اطمینان معامله‌گران افزایش یابد
مبلغ جریمه فرد نکول کرده به این صورت محاسبه میشود:
0.01 × قیمت اعمال × اندازه قرارداد × تعداد موقعیتهای نکول شده
نکته : مبلغ مورد نیاز برای تسویه نقدی و مبلغ جریمه از وجه تضمینی که از شخص بلوکه شده است و دیگر وجوه او نزد کارگزاری برداشت می‌شوند و در صورت عدم کفایت این وجوه، جبران ما به التفاوت بر عهده کارگزار می‌باشد
مثال
نکول در یک قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال 1200 تومان ، اندازه قرارداد 1000 سهم , قیمت پایانی سهم در روز اعمال 2000 تومان می باشد.
پرداختی فروشنده به خریدار در صورت نکول به این صورت می باشد
در نهایت فروشنده که نکول کرده بابت هر قرارداد 812000 تومان به خریدار می پردازد
نکته : چنانچه خریدار قرارداد در زیانی را اعمال کند و فروشنده سهم را نداشته باشد فروشنده تنها 1% جریمه نکول و کارمزد را پرداخت میکند و مابه التفاوتی وجود ندارد
چه عواملی منجر به نکول در قراردادهای آپشن می شود
- عوامل مالی مانند کمبود نقدینگی که فروشنده آپشن ممکن است در زمان اعمال قرارداد، وجه کافی برای خرید سهام (در اختیار فروش) یا تحویل سهام (در اختیار خرید) نداشته باشد
- اشتباهات انسانی مانند خطاهای محاسباتی یا فراموشی میتواند منجر به نکول شود
- مشکلات فنی مانند نقص در سیستم‌های معاملاتی یا تسویه میتواند باعث تأخیر یا عدم انجام تعهدات شود
- تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات بازار و اعمال محدودیت‌های جدید (مانند توقف نماد) میتواند مانع از انجام تعهدات شود
- سوء استفاده عمدی ، برخی افراد ممکن است با قصد قبلی و برای کسب سود در شرایط خاص، اقدام به نکول کنند
نکته پایانی
نکول در قراردادهای اختیار معامله (آپشن) میتواند زنجیره‌ای از مشکلات را برای معامله گران ایجاد کند.
در درجه اول، طرف مقابل قرارداد که قربانی نکول میشود، با چالش‌های جدی مواجه می‌گردد. این فرد یا نهاد ممکن است از مزایای مالی مورد انتظار خود محروم شود، که میتواند منجر به زیان‌های قابل توجهی گردد. علاوه بر این، نکول میتواند استراتژی‌های معاملاتی یا پوشش ریسکی را که طرف مقابل با دقت طراحی کرده بود، کاملاً مختل کند. این امر ممکن است باعث شود فرد یا سازمان مربوطه در برابر نوسانات بازار آسیب‌پذیر شود
همچنین، طرف متضرر ممکن است مجبور شود برای جبران خسارت یا یافتن جایگزینی برای قرارداد نکول شده، هزینه‌های اضافی را متحمل شود
اما شاید خطرناک‌ترین جنبه نکول در قرارداد های آپشن را این مورد نظر گرفت که نکول یک طرف قرارداد میتواند منجر به زنجیره‌ای از نکول‌ها در سراسر بازار شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یک نکول، طرف مقابل را در موقعیتی قرار می‌دهد که نمی‌تواند تعهدات خود را در قراردادهای دیگر انجام دهد، و این روند به صورت زنجیره‌ای ادامه می‌یابد.مخصوصا در استراتژی های معاملاتی پیچیده و چند پایه
این امر به ویژه در بازارهایی که به شدت به هم پیوسته هستند و معاملات پیچیده و به هم وابسته در آنها رایج است، خطرناک‌تر است