اختیار فروش تبعی چیست و چه تفاوتی با اختیار فروش معمولی دارد

“اوراق اختیار فروش تبعی” در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکت ها به فروش می رسند. “اوراق اختیار فروش تبعی” اوراقی است که براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشر کننده می‌باشد متعهد می‌گردد تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن “قیمت اعمال” می گویند در تاریخ معین یا همان “تاریخ اعمال” از سهامدار خریداری نماید. شرکت‌های منتشر کننده اوراق تبعی قبل از فروش این اوراق ملزم به انتشار اطلاعیه عرضه جهت اعلام عمومی ویژگی‌های آن می‌باشند. توصیه می‌گردد سهامداران قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی هر نماد، اطلاعیه عرضه آن اوراق را مطالعه نمایند.

به عنوان مثال

بانک صادرات اعلام کرده است که اختیار فروش تبعی با سررسید 23 اسفند با قیمت اعمال 375 تومان منتشر می‌کند. ‏قیمت پایانی سهم صادرات، امروز 19 شهریور، 320 تومان بود.

اگر در 23 اسفند قیمت سهم به 120 تومان کاهش یابد، دارنده قراردادِ اختیار فروش تبعی، «اختیار» دارد که قرارداد را اعمال کند و طرف مقابل قرارداد «مجبور» است سهم را به قیمت اعمال (375 تومان)، که قیمت بالاتری است، از او بخرد. 

‏در واقع شرکت منتشر کننده این اوراق دارد می‌گوید ما انقدر مجموعه خوب و کاردستی هستیم و انقدر برنامه‌های‌مان منظم و درست است که مطمئنیم موقع سررسید، قیمت سهم‌مان عمراً کمتر از فلان عدد نمی‌شود.

با ورود به چنین قراردادی، شما سهم‌تان را بیمه کرده‌اید که حتماً در آن قیمت امکان فروش خواهد داشت. 

‏البته برای ورود به هر قرارداد اختیارِ فروشی شما باید مبلغ کمی به طرف مقابل قرارداد بپردازید تا او این قرارداد را با شما ببندد (در واقع بفروشد).

برای بانک صادرات قیمت هر ورق قرارداد اختیار فروش، 1+ خواهد بود و سقف تعداد اوراق تبعی برای خرید پانصد هزار ورق است. 

نکات و ‏تفاوت قرارداد اختیار فروش تبعی با اختیار فروش معمولی 

1. در اختیار فروش معمولی، بعد از بستن قرارداد (خرید قرارداد) اگر تمایل نداشتید که آنرا تا موقع سررسید نگه دارید می‌توانید آنرا در بازار ثانویه معامله کنید (به دیگران بفروشید). ‏ولی اختیار فروش‌های تبعی بازار ثانویه ندارند و صاحب اول و آخر آنها خودتان هستید. یعنی بعد از خرید اولیه باید تا موعد سر رسید منتظر بمانید و در تاریخ سررسید تصمیم بگیرد که اعمال بکنید یا نه. 

‏2.  دارنده قرارداد اختیارِ فروش تبعی حتما باید سهم پایه را داشته باشد و نمی‌تواند بیشتر از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند. ‏یعنی اگر 50 هزار سهم صادرات دارد، فقط می‌توانید 50 هزار ورق اختیار فروش آنرا داشته باشد و در صورتیکه تعداد اوراق اختیار فروش او از تعداد سهم پایه تحت مالکیتش در پایان روز بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت. ‏این محدودیت در قراداد اختیار فروش معمولی برقرار نیست. بدون داشتن سهم پایه و به هر تعداد که تمایل داشته باشید می‌توانید اختیار فروش معمولی داشته باشید.

3.مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نمی‌باشد.

4.خریداران اوراق اختیار فروش تبعی فقط در”تاریخ اعمال” می‌توانند اختیار فروش خود را اعمال نمایند. پس از گذشت این تاریخ، اوراق اختیار فروش تبعی، اعمال‌نشده تلقی شده و عرضه کننده درخصوص آن تعهدی نخواهد داشت.

5. اختیار فروش معمولی احتیاج به داشتن کد بورسی مجزا دارد و نماد ان با حرف (ط) شروع میشود. اما اختیار فروش تبعی به کد بورس مجزا احتیاج ندارد و نماد ان با حرف(ه)شروع میشود

فرم اطلاعیه عرضه مشتمل بر اطلاعات زیر می‌باشد

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.
قیمت اعمال: قیمتی است که عرضه کننده تعهد می‌کند سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را در تاریخ اعمال با آن قیمت تسویه نماید.
تاریخ اعمال: تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می‌شود.
دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی است.
سقف خرید: حداکثر تعداد اوراق تبعی است که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی می‌تواند خریداری شود.
کل حجم عرضه: سقف اوراق اختیار فروش تبعی که از سوی عرضه‌کننده طی دوره معاملاتی عرضه خواهد شد.
حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی توسط عرضه کننده در یک روز است.
قیمت عرضه اوراق تبعی: قیمتی که این اوراق در بازار توسط شرکت ناشر فروخته می شود را قیمت عرضه می گویند و در هر روز فرمول مشخصی محاسبه می گردد.

فرایند اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

1. درصورتی که قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، اوراق اختیار فروش تبعی قابل اعمال نیست.
2. درصورتی که قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال از قیمت اعمال کمتر باشد، اعمال اوراق اختیار فروش تبعی منوط به ارائه درخواست اعمال از سوی سهامدار و از طریق کارگزار وی به بورس حداکثر تا ساعت 13 روز اعمال خواهد بود. کارگزاران می‌توانند 10 روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌های اعمال را از مشتریان خود دریافت دارند و در روز اعمال به بورس ارائه دهند.
3. در صورت ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر به بورس اقدامات زیر، انجام خواهد شد:

انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده آن

پرداخت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی