در معاملات آپشن، دلتا یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که هر معامله‌گر باید به خوبی درک کند. دلتا در واقع یک معیار ریسک است که نشان می‌دهد قیمت یک آپشن چقدر می‌تواند با تغییر قیمت دارایی پایه (مثلاً سهام یا کالا) تغییر کند. درک این مفهوم برای مدیریت ریسک و ایجاد استراتژی‌های معاملاتی موفق ضروری است
به زبان ساده، دلتا میزان حساسیت قیمت آپشن به تغییرات قیمت دارایی پایه است.(تغییر در قیمت یک اختیار معامله (یعنی پریمیوم یک اختیار معامله) را در نتیجه تغییر در دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند)
با یک مثال به توضیح دلتا می پردازیم
فرض کنید می‌خواهید روی سهام خساپا سرمایه‌گذاری کنید. قیمت فعلی سهم 200 تومان است و شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت به 250 تومان خواهد رسید. به جای خرید مستقیم سهام، تصمیم می‌گیرید از اختیار معامله استفاده کنید.
قیمت اعمال آن 200 تومان است
قیمت فعلی قرارداد 38 تومان است
تا سررسید 86 روز باقی مانده
دلتای این قرارداد 0.75 (75 درصد) است
با سرمایه 100 میلیون تومانی خود می‌توانید حدود 2,631 قرارداد بخرید (100 میلیون تقسیم بر 38 تومان).
حالا، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم از 200 تومان به 250 تومان برسد (50 تومان افزایش)، با توجه به دلتای 0.75، قیمت قرارداد به این شکل تغییر می‌کند:
تغییر قیمت سهم × دلتا = تغییر قیمت قرارداد
50 تومان × 0.75 = 37 تومان افزایش در قیمت قرارداد
بنابراین، قیمت جدید قرارداد برابر خواهد بود با: قیمت فعلی قرارداد (38 تومان) + افزایش قیمت (37 تومان) = 75 تومان
دلتا برای آپشن ها همیشه بین 1- و 1+ است. هرچه دلتا به این دو عدد نزدیک تر باشد، واکنش قیمت آپشن به تغییرات قیمت دارایی پایه بیشتر خواهد بود
Put
حرکت معکوس با
حرکت دارایی پایه
Call
حرکت همسو با
حرکت دارایی پایه
استراتژی نزولی
استراتژی خنثی
استراتژی صعودی
optionbaaz.ir
↑ قیمت دارایی پایه
↑ ارزش Call
↓ قیمت دارایی پایه
↓ ارزش Call
↑ قیمت دارایی پایه
↓ ارزش Put
↓ قیمت دارایی پایه
↑ ارزش Put
نکته مهم: این رابطه مستقیم و معکوس به دلیل ماهیت قراردادهای اختیار معامله است:
- Call به خریدار حق خرید در قیمت مشخص میده، پس با افزایش قیمت سهم، این حق ارزشمندتر میشه
- Put به خریدار حق فروش در قیمت مشخص میده، پس با کاهش قیمت سهم، این حق ارزشمندتر میشه
📈 دلتا در قراردادهای call همیشه بین 0 تا 1 است
قرارداد در سود (In the money) یعنی قیمت فعلی سهام از قیمت اعمال بیشتر است و دلتا به 1 نزدیک می‌شود
بی تفاوت (At the money) یعنی قیمت فعلی سهام با قیمت اعمال برابر است و دلتا معمولاً 0.5 است
در زیان (Out of the money) یعنی قیمت فعلی سهام از قیمت اعمال کمتر است و دلتا به 0 نزدیک می‌شود (تأثیرپذیری کمتری از تغییرات قیمت سهم دارد)
📉 دلتای در قرارداد Put همیشه بین -1 تا 0 است
قراداد در سود (In the money) یعنی قیمت فعلی سهام از قیمت اعمال کمتر است و دلتا به -1 نزدیک می‌شود
بی تفاوت (At the money) یعنی قیمت فعلی سهام با قیمت اعمال برابر است و دلتا معمولاً 0.5- است
در زیان (Out of the money) یعنی قیمت فعلی سهام از قیمت اعمال بیشتر است و دلتا به 0 نزدیک می‌شود (تأثیرپذیری کمتری از تغییرات قیمت سهم دارد)
💡 مثال کاربردی ⭐️
برای شناخت و درک بهتر مفهوم دلتا یک مسیر مسابقه را در نظر بگیرید که در آن رینگ و لاستیک ها نشان دهنده دلتا و پدال گاز نشان دهنده قیمت دارایی پایه است. آپشن هایی با دلتای پایین مانند ماشین های با رینگ و لاستیک استاندارد هستند، در حالی که شما سرعت می گیرید، کشش زیادی نخواهید داشت. از سوی دیگر، آپشن هایی با دلتای بالا همانند ماشین هایی با رینگ و لاستیک اسپرت هستند که با لمس پدال گاز، مقدار زیادی کشش را نشان می دهند. مقادیر دلتای نزدیک به 1 یا 1 - بالاترین سطح کشش را ارائه می دهند.
به عنوان مثال، فرض کنید که یکی از آپشن های (OTM) دارای دلتا 0.25 است و یکی دیگر از آپشن های (ITM) دارای دلتا 0.80 است. 100 تومان افزایش قیمت دارایی پایه موجب افزایش 25 تومانی در قرارداد در زیان و افزایش 80 تومانی در قرارداد در سود خواهد شد. معامله گرانی که بیشترین کشش را دنبال می کنند، می خواهند دلتا های بالایی را در نظر بگیرند، گرچه این گزینه ها گران تر از نظر هزینه های خود هستند
معامله‌گران آپشن چگونه از دلتا استفاده می‌کنند؟
1. پیش‌بینی احتمال سوددهی
دلتا یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی در معاملات اختیار معامله است که به ما کمک می‌کند احتمال سودآوری معاملات‌مان را پیش‌بینی کنیم. وقتی صحبت از دلتا می‌شود، در واقع داریم درباره عددی بین -1 تا 1 صحبت می‌کنیم که می‌تواند تخمینی از احتمال موفقیت معامله‌مان به ما بدهد
برای مثال، وقتی در یک قرارداد اختیار خرید (Call) با دلتای 0.60 روبرو هستیم، این عدد به ما می‌گوید که تقریباً 60 درصد احتمال دارد قیمت دارایی پایه در زمان سررسید، بالاتر از قیمت اعمال باشد و معامله‌مان سودآور شود. این دقیقاً مثل این است که سکه‌ای داشته باشیم که 60 درصد احتمال دارد شیر بیاید
در مورد قراردادهای اختیار فروش (Put) هم همین منطق برقرار است، با این تفاوت که دلتا منفی می‌شود. مثلاً دلتای -0.40 در یک قرارداد Put یعنی 40 درصد احتمال دارد قیمت پایین‌تر از قیمت اعمال برود و معامله سودآور شود
معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً از این اطلاعات برای انتخاب نوع قراردادشان استفاده می‌کنند. اگر معامله‌گری محافظه‌کار باشد، معمولاً سراغ قراردادهایی با دلتای بالا (مثلاً 0.70 یا بیشتر) می‌رود، چون احتمال موفقیت بیشتری دارند. البته باید توجه داشت که این قراردادها معمولاً گران‌تر هستند و سود بالقوه‌شان هم کمتر است
از طرف دیگر، معامله‌گران ریسک‌پذیر ممکن است قراردادهایی با دلتای پایین (مثلاً 0.20 یا 0.30) را انتخاب کنند. این قراردادها ارزان‌تر هستند و در صورت موفقیت، سود بیشتری دارند، اما احتمال موفقیت‌شان کمتر است
نکته مهمی که باید به خاطر داشت این است که دلتا فقط یک تخمین است و نه یک تضمین. شرایط بازار می‌تواند به سرعت تغییر کند و عوامل زیادی مثل اخبار اقتصادی، تغییرات سیاسی، یا حتی شرایط کلی بازار می‌توانند روی نتیجه نهایی تأثیر بگذارند
برای استفاده بهتر از دلتا، بهتر است آن را با سایر تحلیل‌ها ترکیب کنیم. مثلاً می‌توانیم از تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی هم استفاده کنیم. همچنین، مدیریت ریسک را نباید فراموش کرد - یعنی همیشه باید حد ضرر مشخصی داشته باشیم و بیش از حد به یک معامله وابسته نشویم
در نهایت، دلتا به ما کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیریم، اما نباید فراموش کنیم که معامله‌گری موفق ترکیبی از دانش، تجربه و مدیریت ریسک درست است. هر چقدر هم که دلتا دقیق باشد، باز هم باید با احتیاط و هوشمندی معامله کنیم
2. مدیریت ریسک جهت دار
در این روش، ما از دلتا برای درک و مدیریت جهت حرکت سرمایه‌گذاری‌مان استفاده می‌کنیم. به عبارت ساده‌تر، دلتا به ما می‌گوید که آیا موقعیت معاملاتی ما صعودی است، نزولی است، یا خنثی
وقتی با قراردادهای اختیار خرید (Call) کار می‌کنیم، دلتای مثبت داریم. هر چه این دلتا بزرگ‌تر باشد، یعنی موقعیت ما صعودی‌تر است. مثلاً، اگر یک قرارداد Call با دلتای 0.70 داشته باشیم، این یعنی ما یک موقعیت قویاً صعودی داریم و به ازای هر یک واحد افزایش در قیمت سهام پایه، قیمت اختیار معامله ما 0.70 واحد افزایش می‌یابد
از طرف دیگر، در قراردادهای اختیار فروش (Put)، دلتای منفی داریم. هر چه این عدد منفی‌تر باشد، موقعیت نزولی‌تر است. برای مثال، اگر یک قرارداد Put با دلتای -0.60 داریم، یعنی ما یک موقعیت نسبتاً قوی نزولی داریم و انتظار داریم قیمت کاهش پیدا کند
نکته جالب اینجاست که می‌توانیم با ترکیب قراردادهای مختلف، دلتای کل پورتفوی خود را مدیریت کنیم. مثلاً اگر یک قرارداد Call با دلتای 0.60 و یک قرارداد Put با دلتای -0.40 داشته باشیم، دلتای کل پورتفوی ما 0.20 خواهد بود که نشان‌دهنده یک موقعیت ضعیف صعودی است
معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً از این مفهوم برای تنظیم دقیق ریسک پورتفوی خود استفاده می‌کنند. آنها ممکن است در شرایط مختلف بازار، دلتای پورتفوی خود را تغییر دهند. مثلاً در شرایطی که بازار نامطمئن است، ممکن است دلتای نزدیک به صفر را ترجیح دهند تا ریسک جهت‌دار کمتری داشته باشند
یک نکته مهم دیگر این است که دلتا در طول زمان تغییر می‌کند. برای مثال، اگر قیمت سهام افزایش یابد، دلتای قراردادهای Call افزایش و دلتای قراردادهای Put کاهش می‌یابد. این یعنی باید مرتباً پورتفوی خود را بررسی و در صورت نیاز تنظیم مجدد کنیم
برای مدیریت بهتر ریسک جهت‌دار، بهتر است همیشه چند سناریوی مختلف را در نظر بگیریم. مثلاً اگر قیمت خلاف انتظار ما حرکت کند چه اتفاقی می‌افتد؟ یا اگر نوسانات بازار افزایش یابد، دلتای پورتفوی ما چه تغییری می‌کند؟
در نهایت، مدیریت ریسک جهت‌دار با استفاده از دلتا یک مهارت مهم است که با تمرین و تجربه بهتر می‌شود. نکته کلیدی این است که همیشه متناسب با استراتژی معاملاتی و تحمل ریسک خود عمل کنیم و از اهرم بیش از حد اجتناب کنیم
جهت تکیل شدن بحث لازمه در مورد رابطه علامت دلتا با موقعیت‌های خرید و فروش (Long و Short) در اختیار معامله به صورت دقیق توضیح دهم که در قالب جداول زیر بیان می کنم
رابطه علامت دلتا با موقعیت‌های معاملاتی
| نوع موقعیت |
علامت دلتا |
تأثیر افزایش قیمت دارایی پایه |
تأثیر کاهش قیمت دارایی پایه |
مثال عددی |
| Long Call |
مثبت (+) |
افزایش ارزش موقعیت ↑ |
کاهش ارزش موقعیت ↓ |
+0.60 |
| Short Call |
منفی (-) |
کاهش ارزش موقعیت ↓ |
افزایش ارزش موقعیت ↑ |
-0.60 |
| Long Put |
منفی (-) |
کاهش ارزش موقعیت ↓ |
افزایش ارزش موقعیت ↑ |
-0.40 |
| Short Put |
مثبت (+) |
افزایش ارزش موقعیت ↑ |
کاهش ارزش موقعیت ↓ |
+0.40 |
مثال محاسبه دلتای پورتفوی
| موقعیت |
تعداد |
دلتای هر قرارداد |
دلتای کل موقعیت |
| Long Call |
2 |
+0.60 |
+1.20 |
| Short Put |
1 |
+0.40 |
+0.40 |
| Long Put |
3 |
-0.30 |
-0.90 |
| دلتای کل پورتفوی |
|
+0.70 |
نکات مهم:
- موقعیت‌های Long Call و Short Put دارای دلتای مثبت هستند
- موقعیت‌های Short Call و Long Put دارای دلتای منفی هستند
- دلتای قراردادهای آتی و دلتای سهام همیشه 1 می باشد
- دلتای کل پورتفوی از مجموع دلتای تک تک موقعیت‌ها محاسبه می‌شود
3. پوشش ریسک (Hedging)
پوشش ریسک یک استراتژی محافظتی است که معامله‌گران برای کاهش یا حذف ریسک‌های احتمالی در سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند
انواع اصلی پوشش ریسک
- پوشش ریسک کامل (Perfect Hedge):
- حذف کامل ریسک
- معمولاً در عمل دشوار است
- هزینه‌بر است
- پوشش ریسک نسبی (Partial Hedge):
- کاهش بخشی از ریسک
- انعطاف‌پذیرتر
- هزینه کمتر
فرض کنید شما یک موقعیت خرید در 100 قرارداد اختیار خرید (Call) دارید که هر کدام دلتای 0.40 دارند. این یعنی
- دلتای هر قرارداد: 0.40
- تعداد قراردادها: 100
- دلتای کل = 0.40 × 100 = 40
- هر قرارداد معادل 100 سهم است، پس: 40 × 100 = 4000 سهم
در پوشش کامل (Perfect Hedge)
- برای خنثی کردن کامل ریسک، باید موقعیتی با دلتای معکوس ایجاد کنید
- در اینجا نیاز به فروش 4000 سهم دارید
- این کار دلتای کل پورتفوی را به صفر می‌رساند
- فرمول: تعداد سهام برای پوشش = دلتای کل × تعداد سهم هر قرارداد
در پوشش نسبی (Partial Hedge)
- اگر بخواهید فقط نیمی از ریسک را پوشش دهید
- فروش 2000 سهم کافی است
- این کار دلتای پورتفوی را به نصف کاهش می‌دهد
- مزیت: هزینه کمتر و حفظ بخشی از پتانسیل سود
در مقاله پوشش ریسک به طور مفصل به بررسی روش‌های پوشش ریسک (Hedging) و تکنیک‌های کاربردی آن پرداخته ایم
🎯نکات تکمیلی
✅ همزمان با کاهش نوسانات، دلتای قراردادها نیز تغییر می‌کند
✅ این تغییر در قراردادهای (ATM) و (OTM) شدیدتر است
✅ قراردادهای (ITM) کمتر تحت تأثیر این تغییرات قرار می‌گیرند
✅ دلایل تغییرات شدیدتر در ATM و OTM:
- این قراردادها حساسیت بیشتری به تغییرات نوسانات دارند
- ارزش ذاتی کمتر این قراردادها باعث می‌شود بیشتر تحت تأثیر عوامل زمانی و نوسانی قرار گیرند