
مدلهای قیمتگذاری اختیار معامله، ابزارهای ریاضی پیچیدهای هستند که برای تعیین ارزش منصفانه یک اختیار معامله در هر نقطه از زمان استفاده میشوند. این مدلها با در نظر گرفتن عوامل متعددی مانند قیمت دارایی پایه ، قیمت اعمال ، زمان تا سررسید ، نرخ بهره بدون ریسک ، نوسانپذیری و سود نقدی دارایی پایه ، ارزش اختیار معامله را محاسبه میکنند
در دنیای واقعی معاملات، پارامترهای موثر بر قیمت اختیار معامله دائماً در حال تغییر هستند. برای یک معاملهگر یا مدیر ریسک، درک این تغییرات و تاثیر آنها بر ارزش پرتفوی نه تنها مهم، بلکه حیاتی است. در این محیط پویا و پر از عدم قطعیت، سوالات کلیدی زیر ذهن هر معاملهگر و مدیر ریسک را به خود مشغول میکند :
- حساسیت قیمتهای اختیار معامله به عوامل مختلف چگونه است؟
- به ازای 10 درصد تغییر در قیمت دارایی پایه، قیمت اختیار معامله چقدر تغییر میکند؟
- سود و زیان با گذشت زمان چقدر میشود؟
پاسخ به این سوالات اساسی نیازمند درک عمیق از تجزیه و تحلیل حساسیت اختیار معاملات است. این تحلیلها ابزاری قدرتمند در دست معاملهگران برای رسیدن به نتایج بهتر و تصمیمگیریهای آگاهانهتر است. در ادامه، به بررسی دقیق این موضوع و راهکارهای عملی برای پاسخ به این پرسشهای کلیدی خواهیم پرداخت
📊 راهنمای جامع یونانیها ( Greeks ) در آپشن
ضرایب پوشش ریسک یونانی به معاملهگران این امکان را میدهند تا به صورت دقیق و کمی، تأثیر متغیرهای مختلف بر ارزش قراردادهای آپشن را تحلیل کنند
- ✅ ریسکهای معاملاتی خود را بهتر مدیریت کنند
- ✅ تصمیمات معاملاتی دقیقتری بگیرند
- ✅ استراتژیهای معاملاتی خود را بهینهسازی کنند
در جدول زیر، هر یک از این شاخصها به همراه تعریف، کاربرد و تفسیر آنها به زبان ساده توضیح داده شده است 👇
نماد یونانی |
محدوده عددی |
تعریف |
چه چیزی را میسنجد |
تفسیر |
دلتا (Δ) |
1- تا 1 |
نرخ تغییر قیمت اختیار معامله نسبت به قیمت دارایی پایه |
به معاملهگران کمک میکند تا بفهمند قیمت اختیار معامله چقدر با قیمت دارایی پایه حرکت خواهد کرد |
دلتای 0.5 نشان میدهد که قیمت اختیار معامله به ازای هر 1 دلار تغییر در دارایی پایه، 0.50 دلار تغییر خواهد کرد |
گاما (Γ) |
0 تا 1 |
نرخ تغییر دلتا نسبت به قیمت دارایی پایه |
نرخ تغییر دلتا را هنگام تغییر قیمت دارایی پایه اندازهگیری میکند |
گامای بالا نشان میدهد که دلتا نسبت به تغییرات قیمت دارایی بسیار حساس است |
تتا (Θ) |
معمولاً منفی |
نرخ تغییر قیمت اختیار معامله نسبت به گذر زمان |
حساسیت قیمت اختیار معامله نسبت به گذر زمان (زوال زمانی) |
تتای منفی نشان میدهد که با نزدیک شدن به سررسید، ارزش اختیار معامله کاهش مییابد |
وگا (V) |
محدوده ثابتی ندارد |
نرخ تغییر قیمت اختیار معامله نسبت به نوسانپذیری دارایی پایه |
ارزیابی میکند که چگونه تغییرات نوسانپذیری میتواند بر ارزش اختیار معامله تأثیر بگذارد |
تغییر در قیمت اختیار معامله برای 1٪ تغییر در نوسانپذیری ضمنی |
رو (ρ) |
محدوده ثابتی ندارد |
نرخ تغییر قیمت اختیار معامله نسبت به تغییرات نرخ بهره |
حساسیت قیمت اختیار معامله نسبت به تغییرات در نرخ بهره بدون ریسک. کمتر استفاده میشود اما برای ارزیابی ریسک نرخ بهره مهم است |
روی مثبت نشان میدهد که قیمت اختیار خرید با افزایش نرخ بهره افزایش و قیمت اختیار فروش کاهش مییابد |
💡 نکته مهم
درک صحیح این شاخصها میتواند به شما در تحلیل بهتر موقعیتهای معاملاتی و مدیریت ریسک کمک شایانی کند. توصیه میشود قبل از شروع معاملات آپشن، با این مفاهیم به خوبی آشنا شوید.
یونانیهای فرعی
علاوه بر 5 یونانی اصلی (دلتا، گاما، تتا، وگا و رو)، یونانیهای فرعی دیگری نیز وجود دارند که عبارتند از :
- لامبدا (Λ)
- اپسیلون (ε)
- وُما
- ورا
- اسپید
- زوما
- کالر
- اولتیما
این شاخصها در بازار ایران به ندرت مورد استفاده قرار میگیرند و عمدتاً در بازارهای پیشرفته و توسط نرمافزارهای معاملاتی پیچیده محاسبه و استفاده میشوند
تا اینجای بحث با مفاهیم کلی و جداول راهنما آشنا شدیم. حالا میخواهیم هر یک از یونانیها را به صورت عمیقتر بررسی کنیم
دلتا (Δ) یکی از مهمترین یونانیها در معاملات اختیار است که نشان میدهد قیمت اختیار معامله چگونه نسبت به تغییرات قیمت دارایی پایه واکنش نشان میدهد. این شاخص به معاملهگران کمک میکند تا حساسیت قیمت اختیار معامله را نسبت به نوسانات بازار بهتر درک کنند. برای آشنایی کامل با مفهوم دلتا و کاربردهای آن در معاملات اختیار، مقاله جامع “دلتا در اختیار معامله” را مطالعه کنید
گاما (Gamma) یکی از شاخصهای مهم یونانی (Greeks) در تحلیل اختیار معامله است که نرخ تغییر دلتا را نسبت به تغییرات قیمت دارایی پایه اندازهگیری میکند
به زبان سادهتر :
- گاما نشاندهنده شتاب یا سرعت تغییر دلتای اختیار معامله است
- این شاخص در واقع مشتق دوم قیمت اختیار معامله نسبت به قیمت دارایی پایه است
- گاما را میتوان شیب نمودار دلتا در نظر گرفت
برای آشنایی کامل با مفهوم دلتا و کاربردهای آن در معاملات اختیار، مقاله جامع “گاما در اختیار معامله” را مطالعه کنید
تتا یکی از یونانیهای مهم در معاملات اختیار است که نشان میدهد با گذشت هر روز، چقدر از ارزش اختیار معامله کم میشود. به زبان سادهتر، تتا “نرخ زوال زمانی” اختیار معامله است⏳ ارزش زمانی اختیار معامله مانند بستنی در هوای گرم است - دائماً در حال آب شدن و هر روز که میگذرد، احتمال حرکت قیمت به نفع دارنده اختیار کمتر میشود زیرا تلاطم پذیری زمان کمتری برای اثرگذاری دارد.
⚠️ برای معاملهگران اختیار، درک تتا برای مدیریت ریسک ضروری است
نکات کلیدی تتا
✅ رفتار غیرخطی دارد زیرا :
- زوال زمانی در روزهای آخر سریعتر میشود
- در 30 روز آخر، سرعت کاهش ارزش زمانی شدت میگیرد
✅ قردادهای ATM بیشترین تتا را دارند
✅ ITM و OTM دارای تتای کمتر
✅ تتا در کل عددی منفی است
- اما در اختیار فروش عمیقا ITM (به طور قطع اعمال می شود) مثبت است
✅ فروشندگان از زوال زمانی سود میبرند و از استراتژی محبوبشان فروش اختیارهای OTM با تتای بالا می باشد
مثال
فرض کنید اختیار خرید سهمی را با قیمت توافقی 100 تومان خریدهاید و تتای آن 0.05- است :
هر روز حدود 0.05 تومان از ارزش اختیار کم میشود
در یک هفته: 7 × 0.05 = 0.35 تومان کاهش ارزش
این کاهش مستقل از حرکت قیمت سهام است
علت مثبت شدن تتا در اختیار فروش ITM چیست
این نمودار بیانگر تغییرات تتا در طول عمر
قرارداد است دلیل مثبت بودن اختیار فروش را با توجه به فرمول و نمودار می
توان اینگونه بیان کرد
در فرمول بلک شولز معادله ای به این صورت برای محاسبه تتا وجود دارد
تتای اختیار خرید:
تتای اختیار فروش:
پارامترها:
- σ: نوسانپذیری (Volatility)
- S₀: قیمت اولیه سهام
- T: زمان تا سررسید
- r: نرخ بهره بدون ریسک
- K: قیمت اعمال
- N': تابع چگالی نرمال استاندارد
- N: تابع توزیع تجمعی نرمال
- d₁,d₂: پارامترهای بلک-شولز
حاصل عبارت اول اثر ارزش اختیار است که به دلیل کاهش زمان تا سر رسید
برای هر دو اختیار خرید و فروش منفی می باشد اما حاصل عبارت دوم که اثر
خاص ارزش زمانی را ارائه می دهد ( تغییر در ارزش زمانی * احتمال شرطی اجرای
اختیار) در مورد اختیار خرید منفی است اما برای اختیار فروش عمیقا ITM
مثبت می باشد
بنابراین ارش زمانی برای اختیار فروش در سود مثبت
است و هرچه اختیار فروش با ارزش تر شود این مولفه بیشتر مثبت می شود و برای
اختیار خرید این مولفه منفی است و هرچه اختیارخرید با ارزش تر شود این
مولفه برای ان بیشتر منفی می شود و همانطور که انتظار داریم احتمال اعمال
اختیار افزایش می یابد
در قسمت u شکل تصویر هر دو نمودار منفی
می باشد و بیان کننده حداکثر اثر تتا که مربوط به قراردادهای بی تفاوت یا
نزدیک به ITM می باشد
تتا در طول عمر قرارداد ثابت نیست و با نزدیک شدن به تاریخ انقضا افزایش می یابد
فرض
کنید تتا قراردادی 0.20 است یعنی ارزش اختیار با گذر زمان روزی 0.20 کاهش
می یابد اما این در صورتی می تواند محقق شود که تمام عوامل تاثیر گذار و
مهم ثابت باقی بمانند که در عمل چنین چیزی اتفاق نمی افتد
نوسانپذیری (Volatility) یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده ارزش اختیار معامله است. وگا (Vega) معیاری است که میزان حساسیت ارزش اختیار معامله نسبت به تغییرات نوسانپذیری را اندازهگیری میکند. به طور کلی، افزایش نوسانپذیری باعث افزایش ارزش اختیار معامله میشود
رفتار وگا در موقعیتهای مختلف قیمتی:
قرادادهای عمیقاً در سود (Deep ITM)
- عمده ارزش این اختیارها از ارزش ذاتی ناشی میشود
- احتمال اعمال در این اختیارها بسیار بالاست
- تأثیرپذیری کمتری از نوسانات دارند
- دارای وگای کوچکتری هستند
قراردادهای بی تفاوت (ATM) یا نزدیک به آن:
- بیشترین حساسیت را نسبت به تغییرات نوسانپذیری دارند
- دارای بزرگترین وگا هستند
- تغییرات نوسانپذیری بیشترین تأثیر را بر ارزش این اختیارها میگذارد
قراردادهای در زیان (OTM):
- تنها دارای ارزش زمانی هستند
- با نزدیک شدن به سررسید، تأثیرپذیری کمتری از نوسانات دارند
- وگای کوچکی دارند
نکته کلیدی: هرچه فاصله زمانی تا سررسید بیشتر باشد، حساسیت اختیار معامله نسبت به تغییرات نوسانپذیری (وگا) افزایش مییابد. این رابطه مستقیم بین زمان تا سررسید و میزان تأثیرپذیری از نوسانات، یکی از اصول مهم در مدیریت ریسک معاملات اختیار است
Rho حساسیت اختیار معامله را نسبت به تغییرات نرخ بهره ارزیابی می کند
این
مورد برای قراردادهایی که تاریخ های چند ساله دارند با اهمیت است.اما در
قراردادهای کوتاه مدت با توجه به تغییرات ناچیز نرخ بهره از اهمیت بالایی
برخوردار نیست
نکته
نمادهای
یونانی تصویری فوری و خلاصه از حساسیت های اختیار معاملات نسبت به عوامل
مهم و تاثیرگذار ارائه می دهد و برای پیش بینی جهت قیمت ها کاربرد ندارد
بنابراین بررسی یونانی ها مصون سازی و مدیریت ریسک مجموعه ای از پوزیشن ها
را اسان تر می کند
یونانی ها از مقادیر فرعی مدل بلک شولز می باشند و با استفاده از ماشین حساب ارزشگذاری اختیار می توان محاسبه نمود همچنین در سایت آپشن باز در اطلاعات هر قرارداد درج شده و به ان دسترسی دارید