در هنگام معامله یک آپشن، احتمالاً مهم‌ترین سوالی که در ذهن معالمه‌گر ایجاد میشود، این است که ارزش این قرارداد آپشن چقدر است؟ چقدر باید بابت بستن این قرارداد وجه پرمیوم بپردازم؟ ارزش هر قرارداد آپشنی شامل ارزش ذاتی (Intrinsic value) آن + ارزش زمانی‌اش (Time value) است.
ارزش ذاتی: طبق تعریف ارزش ذاتی یک قرارداد، ارزش اقتصادی لحظه حاضر قرارداد است. ارزشی که اگر امروز موعد سررسید قرارداد باشد، با توجه به قیمت دارایی پایه، آن قرارداد داراست.
برای قرارداد
اختیار خریدی که از نظر وضعیت مالی در سود می‌باشد . اگر قیمت دارایی پایه از قیمت اعمال کم شود، ارزش ذاتی قرارداد به دست می‌آید.
قیمت اعمال – قیمت دارایی پایه = ارزش ذاتی
برای مثال اگر سهم وبصادر امروز در بازار نقدی 200 تومان معامله شود و یکی از قراردادهای آپشن آن که از نوع اختیارِ خرید است، قیمت اعمال 50 تومان داشته باشد، ارزش ذاتی این قرارداد با فرض اینکه امروز موعد اعمال قرارداد است برای هر سهم آن (150 = 50 - 200) تومان است. از آنجایی که هر قرارداد آپشن حاوی 1000 سهم است، پس ارزش ذاتی این قرارداد جمعاً 150 هزار تومان است.
برای قرارداد اختیار فروشی که از نظر وضعیت مالی در سود می‌باشد . اگر قیمت اعمال از قیمت دارایی پایه کم شود، ارزش ذاتی قرارداد به دست می‌آید.
قیمت دارایی پایه – قیمت اعمال = ارزش ذاتی
برای مثال، اگر قیمت اعمال قرارداد اختیار فروشی 300 تومان باشد و قیمت فعلی سهم 250 تومان باشد، ارزش ذاتی قرارداد 50 تومان است ولی اگر قیمت اعمال 300 تومان باشد (قرارداد در زیان) و قیمت فعلی سهم 350 تومان باشد، ارزش ذاتی آن قرارداد 0 تومان است.
ارزش ذاتی همواره یا صفر و یا عددی مثبت است و از این رو تنها برای قرادادهایی معنی دارد که در "وضعیت مالی" "در سود" باشند. جهت مطالعه مفهوم "وضعیت مالی" لطفا به مقاله
وضعیت مالی آپشن چیست؟ مراجعه کنید. قراردادهای در زیان ارزش ذاتی صفر تومان دارند و صرفا ارزش زمانی دارند.
ارزش زمانی: واقعیت این است که قیمت آپشن‌ها معمولا همیشه متفاوت از ارزش ذاتی خالص آنها است و این واقعیت در تابلوی معاملات هم پیداست. در واقع ارزش زمانی، از تقاوت قیمت تابلو با ارزش ذاتی به دست می‌آید.
ارزش ذاتی – قیمت واقعی قرارداد(پرمیوم) = ارزش زمانی
برای مثال قرارداد وبصادر (در مثال قبل)اگر روی تابلو 160 تومان معامله شود، از آنجایی که ارزش ذاتی آن 150 تومان است پس این ما به التفاوت با قیمت تابلو (10 تومان) ارزش زمانی این قرارداد محسوب میشود. ارزش زمانی قرارداد به دلیل ریسک زمانی است که عرضه کننده قرارداد با عرضه قرارداد متحمل میشود. هر چقدر مدت زمان مانده تا سررسید بیشتر باشد، چون ریسک قرارداد بیشتر است (مشخص نیست چه اتفاقی می افتد) این مقدار می‌تواند بیشتر باشد. به عبارت ساده تر شما طبق تحلیل انتظار رشد تا تاریخ سررسید در سهام پایه را دارید و قیمت سهم وبصادر در حال حاضر 200 تومان است و قراردادی با قیمت اعمال 50 تومان با پرمیوم 160 تومان را برای خرید انتخاب میکنید. این قرارداد دارای ارزش زمانی 10تومان است.بنابراین شما قرارداد را 10 تومان گرانتر میخرید و بر روی ارزش زمانی ان حساب میکنید زیرا انتظار دارید سهم بسیار بیشتر از این ارزش زمانی رشد خواهد کرد
یک قرارداد اختیار معامله 1/3 ارزش زمانی خود را در عرض نیمه اول عمر خود از دست می دهند ، و هر چقدر به موعد اعمال قرارداد نزدیک‌تر می‌شویم ارزش زمانی کمتر و کمتر میشود، به طوری که در روز سررسید تا قبل از ساعت 12:30 دقیقه ارزش زمانی تقریبا 0 تومان و قیمت آپشن‌ها به اندازه ارزش ذاتی آنها و گاهی حتی کمتر معامله میشود (البته در شرایطی که در بازار نقدی، سهم پایه صف خرید باشد و در نتیجه خریدن خود سهم سخت باشد و روند مثبت و پرسودی برای آن محتمل باشد، ممکن است عرضه کنندگان قرارداد، حتی در روز سررسید، چیزی بالاتر از ارزش ذاتی برای بستن قرارداد طلب کنند).
چند نکته
ارزش زمانی معمولا در یک ماه آخر مانده به تاریخ سررسید قرارداد به شدت افت می‌کند که به این پدیده زوال زمانی (Time Decay) قراردادهای اختیار معامله می‌گویند.
قیمت پرمیوم قراردادهایی که از نظر "وضعیت مالی" شدیدا در سود هستند، حاوی ارزش زمانی نیستند و معمولا دقیقا مساوی ارزش ذاتی هستند. به این قراردادها قراردادهای در تعادل (at parity) گفته میشود، زیرا با حرکت سهم پایه قیمت آنها به تناسب و یک به یک تغییر می‌کند.
ارزش زمانی متاثر از تلاطم ضمنی(نوسان پذیری) و زمان باقی مانده تا سر رسید است. زمانی که نوسان پذیری دارایی پایه بالا باشد و قیمت تا تاریخ انقضا با نوسانات بالایی همراه باشد ارزش زمانی بیشتری خواهد داشت.
در سایت آپشن‌باز برای هر قرارداد ارزش ذاتی و زمانی آن محاسبه میشود. برای مشاهده این مقادیر کافی‌ست از بخش زنجیره قراردادها قرارداد مورد نظر خود را انتخاب کنید در باکس پایین زنجیره مطالق تصویر زیر می‌توانید فیلدهای ارزش ذاتی و ارزش زمانی قرارداد را مشاهده کنید.
برای مثال در قرارداد بالا وقتی که سهم خودرو قیمت 221 تومان داشته است، این قرارداد به قیمت 84 تومان معامله شده است. با توجه به اینکه قیمت اعمال آن 140 تومان است ارزش ذاتی این قرارداد 81 تومان است. در واقع اگر 81 تومان بابت این قرارداد بدهید و بتوانید قرارداد را همین امروز اعمال کنید چون باید بابت هر سهم 140 تومان بدهید مجموعا 221 تومان پای شما در می‌آید و دقیقا سر به سر می‌شوید. پس ارزش ذاتی این قرارداد در لحظه حال 81 تومان است.
اما در واقعیت روی تابلو افراد این قرارداد را بیشتر از ارزش ذاتی آن معامله می‌کنند و به قیمت 84 تومان معامله می‌کنند یعنی 3 تومان بیشتر از ارزش ذاتی قرارداد، این مقدار ارزش زمانی این قرارداد است.
همانطور که گفته شد قراردادهای صرفا قراردادهای در سود می‌توانند ارزش ذاتی داشته باشند و قراردادهای در زیان ارزش ذاتی ندارند و صرفا ارزش زمانی دارند. ارزش زمانی آنها هم با نزدیک شدن به موعد سررسید دچار زوال زمانی میشود.