موقعیت باز ( Open Interest) مفهومی مهم در قراردادهای آپشن است و تعداد کل قراردادهای مشتقه باز است که هنوز تسویه یا بسته نشده اند. به عبارت دیگر تعداد موقعیت باز برابر است با تعداد کل قراردادهای خریده یا فروخته شده، نه مجموع هر دو با هم.
برای درک بهتر با یک مثال شروع می کنیم. فرض کنید یک دوره معاملاتی آپشن به تازگی برای سهم خودرو منتشر شده است و هنوز هیچ معاملهای روی قراردادهای آن دوره انجام نشده است.
نکته : در اینجا برای سهولت به ازای یک اردر 10 تایی خرید از سمت یک نفر یک اردر 10 تایی فروش از سمت شخص دیگر در نظر گرفته شده. ممکن است در مقابل یک اردر 20 تایی یک نفر 10 اردر 2تایی وجود داشته باشد از طرف هر شخص حقیقی یا حقوقی
معامله اول: در روز اول، شخصی به نام محمدرضا اقدام به یک خرید فزاینده می‌کند و 10 قرارداد ضخود1040 می‌خرد. از آن طرف قاعدتاً یک یا چند نفر اقدام به فروش فزاینده کرده‌اند، مثلاً علیرضا اقدام به فروش فزاینده کرده است و 10 قرارداد به محمدرضا فروخته است.
تا اینجا محمدرضا دارای 10 موقعیت بازِ خرید در قرارداد ضخود1040 است و علیرضا نیز دارای 10 موقعیت بازِ فروش در قرارداد ضخود1040 است و بطور کلی 10 موقعیت باز در این قرارداد وجود دارد.
معامله دوم: در همان روز یک معامله دیگر هم روی این قرارداد انجام می‌شود. مریم با یک خرید فزاینده 7 قرارداد از پروانه می‌خرد.
به این ترتیب تا اینجا محمدرضا 10 موقعیت باز خرید و مریم 7 موقعیت بازِ خرید در قرارداد ضخود1040 خواهند داشت و از آن طرف، علیرضا 10 موقعیت باز فروش و پروانه نیز 7 موقعیت بازِ فروش در این قرارداد خواهند داشت. پس بطور کلی تعداد موقعیت‌های باز به 17 عدد می‌رسند.
معامله سوم: حالا علیرضا که اول 10 قرارداد فروخته بود و دارای 10 موقعیت بازِ فروش است، تصمیم می‌گیرد 5تا از موقعیت‌های باز فروش خود را ببندد. علیرضا اقدام به خرید کاهنده می‌کند تا بتواند موقعیت‌های خود را ببند. علیرضا سفارش خرید 5 قرارداد ضخود1040 را در طرف خرید می‌گذارد و در طرف دیگر، شخصی به نام امید اقدام به فروش فزاینده می‌کند و 5 قرارداد را به او می‌فروشد.
این معاملات چه تاثیری بر موقعیت‌های باز قرارداد می‌گذارد؟ در اصل هیچ! چون به ازای 5 موقعیت باز فروش علیرضا که بسته شد، 5 موقعیت باز فروش جدید توسط امید ایجاد شد. محمدرضا 10 موقعیت باز خرید و مریم 7 موقعیت بازِ خرید خود را کماکان دارند جمعاً 17 موقعیت باز خرید. علیرضا حالا 5 موقعیت باز فروش دارد (چون 5تا را بست)، امید 5 موقعیت باز فروش دارد و پروانه نیز 7 موقعیت باز فروش دارد، جمعاً 17 موقعیت بازِ فروش. پس تا اینجا باز هم تمام موقعیت‌های باز روی قرارداد، همان 17تا می‌ماند.
معامله چهارم: مهسا اقدام به فروش فزاینده می‌کند و 10 قرارداد به پریسا می‌فروشد.
در اینجا محمدرضا (10)، مریم (7) و پریسا (10) جمعا 27 موقعیت باز خرید روی این قرارداد دارند و علیرضا (5)، امید (5)، پروانه (7) و مهسا (10) موقعیت باز فروش روی این قرارداد دارند. جمعا 27 موقعیت بازِ فروش. پس تعداد موقعیت باز روی این قرارداد 27 است (توجه کنید همیشه تعداد موقعیت بازِ خرید و تعداد موقعیت بازِ فروش در هر نماد اختیار معاملهای باید با هم برابر باشند).
معامله پنجم: در مقاله قبل گفتیم فردی که دارای موقعیت باز خرید در قرارداد اختیار خرید است از افزایش قیمت قرارداد سود می‌کند. در دقایق پایانی بازار قیمت سهم پایه رشد کرده و به تبع آن قیمت قرارداد اختیار خرید ضخود1040 نیز رشد می‌کند. در این صورت مریم که 7 موقعیت باز خرید در این قرارداد داشت تصمیم می‌گیرد قراردادهای خود را به قیمت بالاتری بفروشد و سود خود را نقد کند. پس اقدام به فروش کاهنده می‌کند تا 7 موقعیت باز خرید خود را ببندد. از آن طرف امید و علیرضا نیز تصمیم به بستن موقعیت باز فروش خود دارند. امید می‌خواهد 2 موقعیت خود را ببندد و علیرضا می‌خواهد 5 موقعیت باز خود را ببندد، چون رشد قیمت قرارداد به ضرر آنهاست. پس برای بستن موقعیت‌های باز فروش خود اقدام به خرید کاهنده می‌کنند و 7 قراردادی را که مریم برای فروش گذاشته بود می‌خرند.
با این حساب در پایان تایم بازار محمدرضا (10)، مریم (0) و پریسا (10) جمعا 20 موقعیت باز خرید روی این قرارداد دارند و علیرضا (0)، امید (3)، پروانه (7) و مهسا (10) موقعیت باز فروش روی این قرارداد دارند، جمعا 20 موقعیت بازِ فروش. در نتیجه در پایان روز بطور کلی 20 موقعیت باز روی این نماد داریم.
عدد تعداد موقعیت باز چطور افزایش یا کاهش می‌یابد؟
این عدد هنگامی افزایش می‌یابد که تعداد خریدها و فروش‌های فزاینده بیشتر از تعداد خریدها و فروش‌های کاهنده در آن روز باشند و زمانی کاهش می‌یابد که تعداد خریدها و فروش‌های کاهنده بیشتر از تعداد خریدها و فروش‌های فزاینده باشند و زمانی بدون تغییر می‌ماند که تعداد خریدها و فروش‌های کاهنده برابر با تعداد خریدها و فروش‌های فزاینده باشند.
مثال برای کاهش: اگر پروانه بخواهد 5 عدد از 7 موقعیت بازِ فروش خود را ببندد باید اقدام به خرید کاهنده کند و از آنطرف پریسا هم بخواهد 5 موقعیت از 10 موقعیت بازِ خرید خود را ببندد، باید اقدام به فروش کاهنده کند. در نتیجه پروانه که در طرف خرید است 5 قرارداد او را می‌خرد. در اینجا 5 معامله کاهنده رخ می‌دهد در نتیجه 5 موقعیت باز بسته می‌شوند و اگر در آن روز 5 معامله فزاینده رخ ندهد، یعنی کسانی موقعیت باز فروش جدید ایجاد نکنند و کسانی دیگر موقعیت باز خرید جدید ایجاد نکنند، در نهایت تعداد موقعیت‌های باز از 20 به 15 عدد کاهش می‌یابد.
مثال برای افزایش: اگر پروانه بخواهد 3 قرارداد به 7 موقعیت‌های باز فروش خود اضافه کند باید مجددا فروش فزاینده انجام دهد و از آن طرف پریسا نیز بخواهد تعداد بیشتری قرارداد بخرد و 10 را به 13 عدد برساند باید مجددا اقدام به خرید فزاینده کند. در نتیجه پریسا 3 عدد قرارداد پروانه که برای فروش گذاشته شده است را می‌خرد. در اینجا 3 معامله فزاینده رخ داده است و در نتیجه 3 موقعیت باز جدید خلق شده است و عدد تعداد موقعیت باز از 20 به 23 می‌رسد.
مثال برای بدون تغییر: اگر محمدرضا بخواهد 10 موقعیت باز خرید خود را ببندد باید فروش کاهنده انجام دهد و از طرفی پریسا تصمیم دارد قرارداد بیشتری بخرد پس اقدام به 10 خرید فزاینده می‌کند. چون تعداد فروش های کاهنده برابر با خریدهای فزاینده بوده است، تغییری در عدد موقعیت باز قرارداد رخ نمی‌دهد و کماکان 20 می‌ماند.
عدد موقعیت های باز چه کاربردی دارد؟
به عنوان مثال اگر به قسمت
زنجیره قراردادها رجوع کنید و دوره معاملاتی نماد خودرو را باز کنید. در ستون موقعیت باز می‌توانید تعداد موقعیت‌های باز هر قرارداد و تغییرات آن نسبت به روز قبل را مشاهده کنید.
نکته اول: تعداد موقعیت باز معیاری برای نقدشوندگی قرارداد است اگر از میان این قراردادها ضخود7079 را داشته باشید، قابلیت نقد شدن (تبدیل به پول نقد شدن آن) کم است و اگر زمانی بخواهید آنرا ببندید به زحمت خواهید توانست. در حالی که ضخود7075 براحتی معامله خواهد شد. همچنین از آنجایی که در دارایی‌های با نقدشوندگی بالا، ناهمخوانی‌های بسیار شدید مابین قیمت تقاضا و قیمت عرضه وجود ندارد، احتمال اینکه راحت‌تر بتوانید در آینده قرارداد را به قیمت مورد نظر خودتان بفروشید نیز بیشتر است.
نکته دوم: مقایسه تعداد موقعیت باز یک قرارداد به حجم معاملات روزانه آن می‌تواند راهگشا باشد. وقتی که حجم معاملات روزانه یک قرارداد از تعداد موقعیت‌های باز آن تجاوز کند، نشان دهنده آن است که معامله آن قرارداد در آن روز به صورت فوق العاده‌ای بالاتر بوده است که با توجه به وضعیت سهم پایه می‌تواند علامتی برای شما باشد. البته ممکن است این افزایش شدید صرفاً نتیجه سیگنال شدن آن قرارداد توسط یک کانال باشد و نکته خاصی نداشته باشد!
نکته سوم: افزایش تعداد موقعیت باز نسبت به روز یا روزهای گذشته نشان دهنده ورود پول به آن نماد و کاهش این عدد نشان دهنده خروج پول از آن نماد است. هر چه این افزایش/کاهش شدیدتر باشد نشان دهنده ورود/خروج پول قدرتمند‌تری است. البته دقت داشته باشید که هر ورود/خروج پولی و به تبع آن افزایش/کاهش تعداد موقعیت باز، لزوماً یک اتفاق با معنی نیست. افزایش تعداد موقعیت بازِ یک قرارداد نشان دهنده جلب توجه و علاقه معامله‌گران به آن نماد است، که ممکن است به سادگی بخاطر این باشد که کانالی آن نماد را در روز گذشته سیگنال کرده است، حجم معاملات بالا بوده و امروز تعداد موقعیت باز آن بالا رفته است و معاملات فزاینده در آن زیاد شده است که باعث رشد تعداد موقعیت باز شده است.
از روی تغییر تعداد موقعیت های باز به تنهایی نمی
توان چیزی را استنباط کرد. و زمانی می تواند به عنوان یه المان کمک کننده موثر
باشد که همزمان به افزایش ، کاهش و یا ثابت ماندن نمودار قیمتی دارایی پایه و شرایط بازار نیز توجه کنید
در این مقاله تفسیری از رفتار سفته بازان با توجه به تغییرات موقعیت های باز یک قرارداد پرتراکنش ارائه شده است که به درک درست از نحوه کاربرد موقعیت های باز در معاملات کمک می کند
لازم به ذکر است دسترسی به نمودارهای موقعیت باز از طریق زنجیره قرارداد ها و یا دیده بان سایت از طریق ایکن های تعبیه شده امکان پذیر است
نمودار موقعیت باز برای هر قرارداد
نمودار تغییرات روزانه کل موقعیت های باز
نمودار تعداد موقعیت باز بر حسب قیمت اعمال ( برای هر تاریخ سر رسید به صورت مجزا)