در بازارهای مالی، معاملات اختیار یا آپشن ها جایگاه ویژه ای دارند. برای تازه واردان به این حوزه ، درک مفاهیم و اصطلاحات تخصصی می‌تواند چالش برانگیز باشد. هنگامی که در جمع معامله‌گران باتجربه قرار می‌گیریم اغلب با واژگانی مواجه می‌شویم که معنای آن ها برایمان نامفهوم است. این امر می‌تواند باعث سردرگمی و حتی احساس ناامیدی در مسیر یادگیری شود
با این حال ، آشنایی با این اصطلاحات نه تنها برای ارتباط موثر با سایر فعالان بازار ضروری است، بلکه برای درک عمیق تر استراتژی‌ها و مکانیسم های معاملاتی نیز اهمیت بسزایی دارد. در این مقاله قصد داریم برخی از رایج ترین و مهم ترین اصطلاحات دنیای اپشن را معرفی کرده و به زبانی ساده توضیح دهیم. آشنایی با این مفاهیم، گامی مهم در مسیر تسلط بر معاملات اختیار و موفقیت در این بازار خواهد بود
در ادامه، به بررسی و شرح مهم ترین اصطلاحاتی می پردازیم که هر معامله گر آپشن باید با آن ها آشنا باشد
اختیار معامله
قرارداد اختیار معامله یک توافق مالی است که به خریدار حق، اما نه الزام، خرید یا فروش یک دارایی خاص (مانند سهام) را در قیمتی از پیش تعیین شده و در یک دوره زمانی مشخص می‌دهد
اوراق مشتقه
نوعی ابزار مالی هستند که ارزش ان ها از ارزش سایر اوراق بهادار مشتق می شوند به عنوان مثال اوراق اختیار معامله خود ارزش مشخص ندارند بلکه ارزش خود را از اوراق بهاداری که به واسطه ی این اختیار معامله قابل خرید و فروش خواهند بود بدست می آورند علت نامگذاری این ابزارها به عنوان مشتقه نیز همین امر می باشد که ارزش خود را از سایر اوراق بهادار ، سهام و اوراق قرضه ، نرخ سود ، نرخ ارز ، شاخص سهام و حتی کالاهای اساسی دارند
رایت کردن یا رایتر (Writer)
به عمل فروش یا صدور قرارداد اختیار اشاره دارد. رایتر یا نویسنده آپشن، در واقع همان فروشنده قرارداد اختیار است. این شخص یا نهاد با فروش قرارداد، متعهد می‌شود که در صورت اعمال از سوی خریدار، تعهدات خود را انجام دهد
افست (Offset) یا بستن موقعیت (Closing a Position)
افست در بازار اختیار معامله به فرآیند بستن یک موقعیت باز اشاره دارد. این اصطلاح برای هر دو طرف معامله، یعنی خریدار و فروشنده (رایتر) قرارداد، کاربرد دارد. بستن موقعیت یک اقدام مهم در مدیریت ریسک و سود در معاملات آپشن است
موقعیت باز Open Interest
موقعیت باز به مجموع تعداد قراردادهای اختیار معامله (آپشن) اشاره دارد که در یک زمان مشخص در بازار فعال هستند و هنوز بسته یا تسویه نشده‌اند در تعریف دیگری می شود اینطور بیان کرد موقعیت باز نشان‌دهنده تعداد کل قراردادهای اپشنی است که از طریق خرید و فروش در بازار ایجاد شده‌اند و تا زمان سررسید یا اعمال، باز باقی می‌مانند
هج (Hedge) یا پوشش ریسک
هج یا پوشش ریسک، یک استراتژی مدیریت ریسک است که در آن معامله‌گر یا سرمایه‌گذار، موقعیت‌های متضاد یا جبران‌کننده را در بازار اتخاذ میکند تا ریسک ناشی از نوسانات قیمت را کاهش دهد. در واقع، هج کردن به معنای انجام معاملات تأمینی بر روی دو احتمال متضاد به صورت همزمان است
نیکد (Naked) یا معامله بدون پوشش
نیکد به استراتژی معاملاتی اشاره دارد که در آن معامله‌گر یک موقعیت فروش را بدون داشتن دارایی پایه یا پوشش مناسب اتخاذ میکند. این نوع معامله با ریسک بالایی همراه است، زیرا معامله‌گر در معرض زیان نامحدود قرار می‌گیرد
لخت فروشی
لخت فروشی یا اپشن برهنه به استراتژی معاملاتی اشاره دارد که در آن، معامله‌گر اقدام به فروش اختیار معامله (اپشن) بدون داشتن پوشش مناسب یا دارایی پایه میکند. این اصطلاح معادل فارسی “Naked Option” است
گپ (Gap)
گپ یا شکاف قیمتی به فاصله‌ای در نمودار قیمت اشاره دارد که در آن هیچ معامله‌ای انجام نشده است. این پدیده معمولاً زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی به طور ناگهانی و قابل توجهی تغییر میکند، بدون اینکه معاملات میانی در آن محدوده قیمتی انجام شود
فروش فزاینده
فروش فزاینده به استراتژی معاملاتی اشاره دارد که در آن معامله‌گر به تدریج موقعیت‌های فروش جدید ایجاد می کند.(باز کردن موقعیت فروش جدید )
کال
call = اختیار خرید، قراردادی که دارنده آن اختیار دارد با پرداخت وجه اعمال در سررسید، سهم را در پورتفوی خود داشته باشد. و فروشنده ی کال متعهد به فروش دارایی پایه در صورت اعمال خریدار است
خرید اختیار خرید
خریدار اختیار دارد سهام پایه را در روز سررسید با قیمت اعمال مشخص بخرد
فروش اختیار خرید
فروشنده متعهد به فروش سهم پایه با قیمت اعمال مشخص در روز سررسید است. نیاز به وثیقه سهم یا بلوکه شدن وجه تضمین دارد
put = اختیار فروش، قراردادی که دارنده آن اختیار دارد در روز سررسید سهام پایه رو به قیمت اعمال مشخص بفروشد و فروشنده ی پوت متعد به دریافت سهم می باشد
خرید اختیار فروش
خریدار اختیار دارد در روز سررسید سهام پایه رو به قیمت اعمال مشخص بفروشد
فروش اختیار فروش
فروشنده متعهد به خرید نماد پایه در روز سررسید به قیمت اعمال مشخص است. نیاز به بلوکه شدن وجه تضمین دارد
مدل بلک-شولز (Black-Scholes Model)
مدل بلک-شولز یک فرمول ریاضی پیشرفته است که برای محاسبه قیمت تئوریک اختیار معامله استفاده می‌شود. این مدل توسط فیشر بلک، مایرون شولز و رابرت مرتون در سال 1973 ارائه شد و به انقلابی در قیمت‌گذاری مشتقات مالی منجر شد
پارامترهای تعیین کننده آن شامل قیمت سهم پایه، نرخ بهره، نوسان‌پذیری، سود تقسیمی و روزهای مانده تا سررسید می باشد. خروجی این فرمول قیمت منصفانه قراردادهاست، که اغلب در معاملات انحراف دارد
نکول
عدم ایفای تعهد فروشنده قرارداد در سررسید که منجر به جریمه نقدی 1% نسبت به قیمت اعمال می‌شود
پرمیوم
قیمت قرارداد. قیمتی که برای انجام معامله ، خریدار به فروشنده پرداخت میکند
وضعیت مالی قرارداد
ITM:مثبت؛ قرارداد در سود
ATM:نزدیک به صفر و صفر؛ قرارداد بی‌تفاوت
OTM : منفی؛ قرارداد در زیان OTM
اهرم
نسبت تغییرات قیمت سهم پایه به تغییرات قیمت قرارداد ضرب در دلتا اهرم گفته می‌شود. این مفهوم نشان می‌دهد که چگونه تغییرات کوچک در قیمت دارایی پایه می‌تواند به تغییرات بزرگتر در ارزش اختیار معامله منجر شود
ارزش مفهومی
مقدار کل ارزش دارایی پایه است که توسط قراردادهای مشتقه (مانند اختیار معامله یا قراردادهای آتی) پوشش داده می‌شود. این مقدار از حاصلضرب حجم معاملات، اندازه قرارداد و قیمت دارایی پایه به دست می‌آید
اختیار فروش تبعی
نوعی اختیار فروش است که معاملات ثانویه ندارد و دارنده قرارداد باید همزمان سهم پایه را نیز خریداری نماید و چنانچه تا سررسید سهم پایه فروخته شود، این قرارداد باطل می‌گردد. پوت‌ها با حرف ط و اوراق فروش تبعی با حرف ه شروع می‌شوند
ارزش ذاتی
اختلاف قیمت سهم پایه با قیمت اعمال قرارداد است
ارزش ذاتی همواره یا صفر و یا عددی مثبت است و از این رو تنها برای قرادادهایی معنی دارد که در "وضعیت مالی" "در سود" باشند
ارزش زمانی
اختلاف قیمت پرمیوم قرارداد و ارزش ذاتی، به عنوان ارزش زمانی قرارداد تعریف می‌شود
وجه تضمین
مقدار مشخصی از سرمایه است که معامله‌گر باید در حساب خود نگه دارد تا ریسک‌های مربوط به موقعیت خود در قراردادهای آپشن را پوشش دهد.به عبارت دیگر، وجه تضمین یک نوع اطمینان مالی است که کارگزاران از معامله‌گران می‌خواهند تا از توانایی آنها برای انجام تعهداتشان مطمئن شود
وجه تضمین اولیه
وجه نقدی است که در زمان اتخاد موقعیت فروش از فروشنده دریافت و بلوکه می‌شود
وجه تضمین لازم
مقدار وجه نقدی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز فروش در قراردادهای آپشن , بر اساس ضوابط وجه تضمین تعیین می شود و از جمع وجه تضمین اولیه با قیمت پایانی قرارداد در پایان هر روز معاملاتی بدست می آیدنمادهای اختیار معامله
ترکیبی از حروف و اعداد می باشند که برای شناسایی دقیق هر قرارداد به‌کار می‌رود. این نمادها اطلاعاتی مانند نوع اختیار، قیمت اعمال و تاریخ انقضا را ارائه می‌دهند. در سایت آپشن باز در بخش زنجیره قراردادها می توانید تمام نمادهای اختیار معامله مختص هر سهم را مشاهده نمایید
قیمت اعمال
به قیمتی اشاره دارد که بر اساس آن دارنده اختیار معامله می‌تواند دارایی پایه را خریداری یا به فروش برساند. این قیمت از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که تعیین میکند که آیا اختیار معامله در زمان سررسید سودآور خواهد بود یا خیر
زمان سررسید
به روز مشخصی اطلاق می‌شود که در آن، قرارداد اختیار معامله به پایان می‌رسد. پس از این تاریخ، قرارداد دیگر معتبر نخواهد بود و دارنده آن باید تصمیم بگیرد که آیا از حق خود برای خرید یا فروش دارایی پایه استفاده کند یا خیر. در روز سررسید، اختیار معامله یا منقضی می‌شود یا اعمال می‌گردد؛ یعنی دارنده قرارداد، در صورت تمایل، از حق خود برای انجام معامله استفاده میکند
اندازه قرارداد
اندازه قرارداد در اختیار معامله، به تعداد واحدهای دارایی پایه‌ای اشاره دارد که طبق قرارداد در روز سررسید بین خریدار و فروشنده مبادله می شود. اندازه قرارداد توسط سازمان بورس تعیین می شود و در ابتدای تخصیص در غالب موارد 1000 می باشد و می‌تواند بین انواع بازارها و دارایی‌ها متفاوت باشد
آربیتراژآربیتراژ به فرآیند کسب سود بدون ریسک (یا با ریسک بسیار کم) از طریق بهره‌برداری از تفاوت قیمت یک دارایی یکسان در دو یا چند بازار مختلف اشاره دارد. این عمل شامل خرید همزمان دارایی در بازاری که قیمت پایین‌تر است و فروش آن در بازاری با قیمت بالاتر است
نرخ بهره بدون ریسک (Risk-Free Rate)
نرخ بهره بدون ریسک، حداقل نرخ بازدهی است که یک سرمایه‌گذار انتظار دارد از یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک (یا با کمترین ریسک ممکن) در یک دوره زمانی مشخص به دست آورد. این نرخ به عنوان معیار پایه برای ارزیابی سایر سرمایه‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. مثل سود بانکی سپرده، اوراق، صندوق‌های درآمد ثابت و ...
مارجین کال
اگر مانده حساب فروشنده، به کمتر از 70% وجه‌تضمین لازم برسد، مارجین کال می‌شود. برای خروج از این حالت یا باید موقعیت‌ها را ببندد یا موجودی حساب خود را افزایش دهد
فریز - وثیقه سهم یا قرارداد
فروشنده قرارداد می‌تواند به جای وجه‌تضمین، سهم پایه را وثیقه قرار دهد تا پرمیوم و وجه‌تضمین معامله آزاد شود
همچنین خرید قرارداد با ارزش ذاتی بیشتر می‌تواند وثیقه موقعیت فروش قرارداد در یک سررسید باشد. (همه کارگزاریها این امکان را به مشتری نمی‌دهند)
دلتا
یکی از ضرایب یونانی در محاسبات پوشش ریسک معاملات است که تغییرات قیمت قرارداد به ازا تغییرات قیمت دارایی پایه بیان میکند. مثلا دلتا برابر 0.7 یعنی اگر قیمت سهم 10 تومان تغییر کند، در قرارداد 7 تومان نوسان ایجاد می‌شود
نوسان‌پذیری ضمنی IV
یکی از فاکتورهای محاسباتی در برآورد قیمت منصفانه در مدل بلک‌شولز، نوسان‌پذیری تاریخیHV، است که از تاریخچه قیمت سهم پایه بدست می‌آید. اما معامله‌گران اغلب بر اساس قیمت منصفانه معاملات را انجام نمی‌دهند بلکه نوسان‌پذیری متفاوتی را نظر می‌گیرند که انتظارات آنان از تلاطم قیمت در آینده است که به آن نوسان‌پذیری ضمنی می‌گویند. برای محاسبه فاکتور نوسان‌پذیری را در مدل بلک‌شولز به صورت مجهول و پرمیوم را به صورت معلوم در محاسبات وارد می‌کنند تا انتظارات معامله‌گران تخمین زده شود